آثار «برجام» در اقتصاد استان چه بود؟
بیش از یک سال از امضای تفاهم نامه ایران و 6قدرت جهانی می‌گذرد. «برجام» بعد از طولانی‌ترین مذاکرات قرن امضا شد. برخی در داخل کشور دستاوردهای این تفاهم بین‌المللی را تنها به «تحریم‌ها» محدود می‌کنند. اما بررسی گسترده ابعاد «برجام» امری است که باید از جنبه‌های مختلف انجام شود.
«صبح امروز» در این قسمت به سراغ فعالین اقتصادی دولتی و خصوصی رفته است تا از آن‌ها درباره دستاوردهای «برنامه جامع اقدام مشترک » بپرسد.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی استانداری:
پس از «برجام» در همه شاخص‌های اقتصادی رشد داشتیم
مدیرکل دفتر امور اقتصادی و سرمایه‌گذاری استانداری خراسان رضوی گفت: اگر بخواهیم فقط در حوزه خراسان صحبت کنیم، بررسی شاخص‌ها تفاوت معنا داری را نشان می‌دهد.
علی رسولیان در گفت‌وگو با «صبح امروز» افزود: بعد از« برجام» هم حجم سرمایه‌گذاری خارجی در استان به 580 میلیون دلار رسید و هم سرمایه‌گذاری داخلی رشد بسیاری داشت. مخصوصا در حوزه فولاد که نیاز به فاینانس و ورود ماشین‌آلات از کشورهای خارجی داشت، این امر اتفاق افتاده است. همچنین در حوزه انرژی‌ها نو متاقضی‌های زیادی از کشورهای اروپایی ورود پیدا کردند، در حال حاضر ما متقاضی از اسپانیا داریم که در این حوزه 500 میلیون یورو قصد سرمایه‌گذاری دارد.
وی تاکید کرد: در بخش تولید نیز در همه بخش‌ها افزایش تولید را داشتیم، پروانه‌های بهره‌برداری ما در سال جاری به 3 هزار میلیارد تومان رسیده است که 10 برابر سال 92 است، این نشان دهنده یک اتفاق خاص است که موجب رشد آمار اقتصادی استان شده است. در حوزه اشتغال نیز طبق داده‌های مرکز آمار برای 184هزار نفر اشتغالزایی شده است که بسیار عدد قابل توجهی است.
رشد در مجموعه شاخص‌های اقتصادی اتفاق افتاده است
وی ادامه داد: ما هیچ‌گاه از یک آمار صحبت نمی‌کنیم که بعد از «برجام» تغییر کرده باشد، مجموعه شاخص‌ها و آمار اقتصادی کشور رشد داشته است، چون اقتصاد به هم مرتبط است نمی‌توان در برخی رشد داشت و در برخی کاهش داشت، مثلا نمی‌توان گفت در صادرات کاهش داشتیم ولی تولید افزایش داشته یا در تولید کاهش داشته باشیم و بگوییم اشتغال افزایش یافته است، همه با شاخص‌ها با هم کاهش و افزایش خواهند داشت.
رسولیان تصریح کرد: نرخ رشد تسهیلات ما در استان تقریبا 18 درصد است، نرخ رشد سرمایه‌گذاری مخصوصا سرمایه‌گذاری خارجی با 580 میلیون دلار صد در صد افزایش داشته، نرخ رشد صادرات تقریبا 13 درصد است نرخ رشد تولید بالغ بر 15 درصد بوده و این یعنی رشد هماهنگ همه که نشان از رشد اوضاع اقتصادی استان دارد. هم چنین مقادیر زیادی فاینانس نیز داشته‌ایم که اگر در حالت کلی نگاه کنیم روند رو به رشد را پس از «برجام» به وضوح خواهیم دید.
برای بررسی حرف‌های این مسئول دولتی به سراغ دو تن از فعالین اقتصادی بخش خصوصی رفتیم تا نظر آن‌ها را در این خصوص جویا شویم. رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی در همین راستا با خبرنگار صبح‌امروز به گفت‌وگو نشست.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی:
اگر «برجام» نبود شرایط به مراتب دشوارتر بود
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی گفت: اگر توافق «برجام» حاصل نمی‌شد ما امروز در شرایط اقتصادی دشوارتری قرار داشتیم.
محمدحسین روشنک با اشاره به این که بحث درباره آثار اقتصادی «برجام» نیازمند بررسی‌های دقیق اجرایی آن است، افزود: باید قبل از این که بگوییم «برجام» چه آورده‌ای داشته است بگوییم که «برجام» جلوی چه اتفاقی را گرفت و چه خطراتی را از ما دور کرد.
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی تاکید کرد: اگر «برجام» امضا نمی‌شد ما از لحاظ شرایط اقتصادی و مخصوصا شرایط صادرات در وضعی قرار داشتیم که غیر قابل تحمل و نابودکننده بود اما «برجام» توانست این خطر را از ما دور کند.
روشنک تصریح کرد: ولی علاوه بر این حاصل دیگر «برجام» این بوده که وقتی با طرف‌های تجاری مذاکره می‌کنیم از ما نمی‌ترسند و یا حداقل مثل گذشته که حاضر به مذاکره نبودند از ما فراری نیستند. در واقع الان می‌توانیم بگوییم که ما توانایی صادرات به طرف‌های تجاری و واردات کالاهای شما را داریم.
«برجام» جلوی عقب رفتن را گرفت
این عضو اتاق بازرگانی اضافه کرد: به طور کلی اگرچه آمریکای ترامپ نگذاشته همه ظرفیت «برجام» محقق شود اما اگر «برجام» نبود امروز شرایطی بسیار دشوار داشتیم.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ما می‌توانیم انتقال پول داشته باشیم، خرید و فروش کنیم و خیلی کاراها را می‌توانیم انجام دهیم که قبل از «برجام» مقدور نبود ولی با این که 40-50 درصد از ظرفیتی که «برجام» می‌توانست محقق کند را استفاده کردیم و آمریکا جلوی تحقق مابقی را گرفت اما «برجام» توانست جلوی ادامه یافتن خسارت‌ها، فشارها و تخریب اقتصاد را بگیرد و امیدوارم بتوانیم مابقی ظرفیت‌های «برجام» را محقق کنیم.
به رشد اقتصادی ما کمک کرد
رئیس اتحادیه صادرکنندگان اضافه کرد: این که مسئولین می‌گویند روند رو به رشد اقتصاد تاثیر «برجام» بوده کاملا صحیح است چرا که اگر «برجام» نبود با چه شرایطی می‌توانستیم رشد معمول سالانه را داشته باشیم؟
روشنک اضافه کرد: اگر «برجام» نبود که جلوی تمام اقدامات فعالین اقتصادی گرفته می‌شد. محدودیت‌های زیادی برای بازرگانی ما در نظر گرفته بودند و تحریم‌ها اجازه فعالیت را به ما نمی‌داد. این گفته مسئولین که «برجام» به رشد اقتصادی ما کمک کرد را قبول دارم.
زمانی می‌توانیم از این موضوع دم بزنیم که تحریمی وجود نداشته باشد و همانطور که گفتم «برجام» فشارها را کاهش داد. از صد در صد رشدی که باید با «برجام» حاصل می‌شد فقط حدود 40-50 درصد محقق شده است.
رقابت سیاسی داخل کشور مانع استفاده از ظرفیت‌های «برجام»
این فعال اقتصادی تصریح کرد: اگر «برجام» حاصل نمی‌شد نه تنها رشدی وجود نداشت بلکه همانطور که تا قبل آن عقب افتاده بودیم، باز هم عقب می‌رفتیم و بدتر می‌شدیم. پس «برجام» جلوی بدتر شدن ما را گرفت و رشدی در حدود 40-50 درصد «برجام» حاصل کرد و مابقی آن بخاطر رفتار ناجوانمردانه آمریکا حاصل نشد.
رقابت‌های داخلی و سنگ‌اندازی در مسیر «برجام»
روشنک درباره مخالفت‌های داخلی با «برجام» و آثار آن معتقد است: متاسفانه رقابت‌های سیاسی، قدرت‌خواهی، پست‌خواهی، ریاست‌خواهی و خودخواهی که بین جناح‌ها وجود داشته است مقصر بخشی از عدم تحقق دستاوردهای «برجام» بوده است و مقصر بخشی دیگر که محقق نشده ترامپ است و بخش دیگر آن مقصر داخلی دارد که بسیار موضوع مهمی است.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با اشاره به ضرورت توجه به ایجاد ثبات در جو عمومی جامعه، بیان کرد: چه دلیلی دارد ما دشمنان را تحریک کنیم؟ چه دلیلی دارد که به سفارت‌خانه‌ها حمله کنیم؟ چه دلیلی دارد ما اقداماتی انجام دهیم که این تضییع منافع را داشته باشیم؟
امارات در دوره تحریم‌ها همکاری‌های زیادی با ما داشت و حداقل جلوی ما را نگرفت تا از مسیرش اقدامات بازرگانی را انجام دهیمو تولید را نجات دهیم. اما خیلی از اقدامات رقبای سیاسی داخلی باعث شد روابط با این کشور خدشه‌دار شود و اثر مثبت «برجام» خنثی شود.
روشنک درباره جوسازی‌ها پیرامون «برجام» خاطرنشان کرد: هنوز هم در رسانه‌های ایران می گویند آمریکا سر ایران کلاه گذاشته است در حالی که آمریکا دارد دست‌وپا می‌زند که ایران از «برجام» یک طرفه سود برده است. در واقع گروهی در آمریکا حرف مخالفان دولت ما را می‌زنند که «برجام» به نفع ایران است. ما نباید کاری کنیم که عملکرد منفی برخی رسانه‌ها تاثیر سو در موفقیت «برجام» بگذارد.
دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی:
حل مشکلات را به «برجام» ربط دادند
در ادامه به سراغ دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت استان خراسان رضوی رفتیم وی از زاویه‌ای دیگر به این موضوع نگاه کرد.
دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: دولت یازدهم دو سال اول کار خود را تماما صرف به سرانجام رساندن «برجام» کردند به علاوه وعده‌هایی را به مردم دادند که توقعات مردم را بالا برد تا حدی که رئیس جمهور حل مشکل آب را هم به سرانجام رساندن «برجام» ربط داد. خب این وعده‌ها باعث شد مطالبات، توقعات و انتظارات مردم و فعالان اقتصادی زیاد شود.
فیروز ابراهیمی افزود: به لطف خدا و با موافقت تمام ارکان نظام این توافق بین‌المللی تایید شد و مردم منتظر دستاوردها بودند، در فاز اول صحبت از بازگشت 150 میلیارد دلار به کشور بود ولی کم‌کم این پول آب رفت و تبدیل شد به 20 میلیارد دلار رسید اما این مقدار هم در سفره‌های مردم تاثیری نگذاشت.
وی ادامه داد: مشکلات فعالان اقتصادی بعداز گذشت یک و دو سال از تصویب «برجام» همچنان باقی بود، هیئت‌های زیادی از کشورهای خارجی به ایران آمدند اما سرانجام این رفت‌وآمدها حاصلی نداشت جز این که محصولات خود را به ایران بفروشند و سرمایه‌گذاری‌ها هم آنگونه که انتظار می‌رفت دستاوردی به ارمغان نیاورد.
فروش بیشتر نفت گشایشی ایجاد نکرد
ابراهیمی تاکید کرد: انتظار فعالان اقتصادی این بود که پس از «برجام» و فروش دو و نیم برابری نفت گشایشی درحوزه‌های مختلف اقتصاد از جمله نرخ تسهیلات بانکی و نرخ مالیات‌ستانی ایجاد شود اما باز هم هیچ آورده‌ای در کف کارخانه‌جات ما و سفره مردم ایجاد نشد. همچنان بانک‌های بزرگ دنیا از داد و ستد مالی با بانک‌های ایرانی خودداری می‌کنند که البته بخشی از آن بخاطر مشکلات فنی و تحول سیستم بانک‌های جهان است.
آثار «برجام» قابل لمس نیست
دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی تصریح کرد: بخشی از این مشکلات به خاطر این است که ما نتوانستیم به سوییفت وصل شویم و بخشی دیگر بخاطر ترس بانک‌ها از تحریم‌های آمریکا مثل گذشته است. هنوز هم فعالان اقتصادی در انتقال پول مشکلات زیادی دارند البته بانک‌های کوچکی در دنیا این کار را برای ما انجام می‌دهند که با نیازهای ما همخوانی ندارد و آثار «برجام» بر اقتصاد ما قابل لمس نیست.
ابراهیمی در خصوص صحبت‌های دولتمردان در بحث رشد شاخص‌های اقتصادی اظهار کرد: مسئولین اقتصادی و کشوری ما بهتر است مدتی روزه سکوت بگیرند و کاری کنند مردم تفاوت رونق اقتصادی را بر سر سفره‌هایشان احساس بکنند. رشد تمام شاخص‌های اقتصادی در دو مقوله باید خودنمایی کند، یکی سطح معیشت و برخورداری مردم و دوم بر نرخ اشتغال و بیکاری جامعه که هر دوی این شاخص‌های اثرگذار که باید خروجی این فعل و انفعالات اقتصادی باشد مبین این نکته است که ما در داخل کشور توفیقی نداشتیم.
وی افزود: نرخ بیکاری در اکثر استان‌ها دو رقمی است و در سطح برخورداری معیشتی مردم هم که زندگی یک جامعه 50 میلیون نفری وابسته به حقوق دریافتی ماهانه هستند، یعنی چیزی حدود 21میلیون نفر جامعه کارگری، کارمندی و بازنشستگی ما است که با احتساب حقوق حدود 900هزار تومان کارگران و زیر دو میلیون تومان کارمندان، میانگین حقوق در این جامعه یک و نیم میلیون تومان است.
ابراهیمی تصریح کرد: اگر به آخرین سرشماری کشور در سال 1395 که میانگین هر خانوار در کشور سه و نیم نفر بوده نگاه کنیم و حقوق یک و نیم میلیون تومانی برای خانواده را در کنار آن بگذاریم خواهیم دید که با این حقوق زندگی به شدت سخت و نشدنی است حال اینکه خیلی از این افراد مستاجر هستند.
به آمارها نمی‌شود اعتماد کرد
دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: این مشکلات اقتصادی تاثیر بدی در در شرایط جامعه دارد، هزینه درمان را بالا می‌برد، جرم و جنایت و ناهنجاری‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد، بخشی از فساد اقتصادی و رشوه‌گیری در ادارات ما بخاطر همین مشکلات اقتصادی است و تبعات اجتماعی بسیاری متاثر از همین موضوع است.
وی افزود: ما چگونه به آمارها اعتماد بکنیم در حالی که از 31 استان کشور 27 استان نرخ بیکاری دو رقمی دارد؟ چگونه به این آمار اعتماد کنیم در حالی که آثار سوءتغذیه را در چهره بسیاری از مردم به وضوح می‌بینیم؟ چگونه به این آمار اعتماد کنیم که با یک سرکشی به فروشگاه‌ها، مراکز تجاری و مغازه‌ها متوجه خواهیم شد که بالغ بر 90 درصد آن‌ها فاقد مشتری کافی هستند. پس با توجه به اینکه نه سطح برخورداری بهتر شده و نه اشتغالزایی، نمی‌توان به این آمارها اعتماد کرد.
«برجام»اعتماد خارجی‌ها را بیشتر کرد
ابراهیمی ابراز کرد: این که بعد «برجام» اعتماد خارجی‌ها به ما بیشتر شده است تا حدی قابل قبول است و در مراودات با برخی کشورها آثار این موضوع را می‌بینیم. اما آن چیزی که کشور نیاز دارد و باید حاصل «برجام» باشد با وضع کنونی فاصله معناداری دارد. کشورهای متوسط و رو به پایین ارتباط بهتری با فعالان اقتصادی پیدا کرده‌اند اما با آن چیزی که روح «برجام» است ما تغییراتی جدی داریم.
وی در پایان گفت: اگر این حرف مسئولین درست باشد باید صادرات غیرنفتی ما در این سه سال آمار و آثاری رو به رشد می‌داشت اما در حال حاضر تراز تجارت خارجی ما منفی است. اگر گفته مسئولین ما درست باشد که من بخشی از این حرف‌ها را قبول دارم باید خود را در تراز تجارت خارجی نشان می‌داد اما این اتفاق نیفتاده است. میزان صادرات ما را اگر نگاه کنید متوجه این موضوع خواهید شد. آنچه ما در تراز منفی تجارت خارجی می‌بینیم با حرف‌های دولتمردان تفاوت معناداری دارد.
گزارشی از رضا شجاع