پول در تاریخ‌نگاری ایران
در بیست‌ودومین نشست پنجشنبه‌های کتاب با جلسه نقد و بررسی کتاب «تاریخ پولی ایران از صفویه تا قاجار» به‌قلم رودی‌مته، ویلم فلور، پاتریک کلاوسون و ترجمه دکتر جواد عباسی با حضور مترجم و منتقدان در خردسرای فردوسی مشهد برگزار شد. در این مراسم دکتر رامپورصدرنبوی استاد علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی، دکتر محسن خلیلی استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، دکتر علی خزاعی‌فرید استاد زبان و ادبيات انگليسي دانشگاه فردوسی، دکتر محمدجعفر یاحقی، دکتر محمدرضا راشد محصل، دکتر علیرضا قیامتی و تعداد زیادی از اساتید ادبیات فارسی، محققین و پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان در حوزه ادبیات فارسی و تاریخ حضور داشتند.
عدم رعایت حقوق رعایا
رامپور صدر نبوی به‌عنوان اولین منتقد این کتاب را از دیدگاه جامعه‌شناسی مورد بررسی قرار داد وگفت: کتاب حاضر از لحاظ ترجمه بسیار شیوا و گویا است، مترجم در مقدمه کتاب به دشواری‌های نویسندگان در زمینه ارائه تصویر احوال دوره صفویه اشاراتی کرده است. درتحقیقات تاریخی داشتن مأخذ و اسناد کامل برای شناخت واقعیت تاریخی از مسائل مهم و قابل اهمیت است، متأسفانه در این کتاب بیشتر احوال سیاسی دوره صفویه بیان شده است و مطالب کتاب مربوط به عیار سکه و سواستفاده بعضی از والیان و پادشاهان است و گویا زندگی مردم عادی را نادیده گرفته‌اند. در دوران صفویه مردم، پادشاه را نماینده خدا می‌دانستند و رعایا تصور می‌کردند ادامه فقر و بیچارگی آن‌ها اراده الهی است و برای پادشاهان بیگاری می‌کردند.
این جامعه شناس و استاد دانشگاه افزود: یکی از ضعف‌های کار نویسندگان این کتاب عدم اشاره به اقشار ضعیف و توده مردم است که در چه وضعیتی زندگی می‌کردند و بیشتر زندگی پادشاهان و دربار و رجال سیاسی برای نویسندگان کتاب اهمیت داشته است، و همچنین به دست‌اندرکاران ضرب سکه در این دوره تاریخی توجه کردند.
وی در پایان این کتاب را برای دانشجویان تاریخ و علاقه‌مندان و متخصصین سکه‌شناسی بسیار مفید دانست.
الگوی از دیدگاه مالی
محسن خلیلی این کتاب را از نظر علوم سیاسی مورد بررسی قرار داد و گفت: در ایران سه دسته کتاب درباره اقتصاد صحبت می‌کنند و هرکدام متعلق به مکتبی خاص هستند، گروه اول مارکسیست‌ها وکتاب معروف آن‌ها «تکامل فئودالیسم در ایران» نوشته فرهاد نعمانی است،گروه دوم درباره اقتصاد و تاریخ، سیاست‌های مالی در ایران مطالبی را نوشتند و با اینکه مارکسیست نیستند ولی عقاید این گروه را دارند و کتاب معروف آن‌ها «قرن گمشده» از احمد سیف است، گروه سوم عقاید ماکس وبر را دارند و در پردازش پول و اقتصاد در ایران نظریاتی دارند،کتاب «تاریخ اقتصادی ایران» اثر چارلز عیسوی درباره تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران در دوره قاجاریه در این گروه هستند.
وی درباره کتاب مذکور گفت: جایگاه این کتاب در تاریخ مالی ایران خالی بود و البته متعلق به هیچ‌کدام از این دیدگاه‌ها نیست و به‌طور کامل مطالبی تاریخ‌نگارانه دارد و از لحاظ تاریخی نمی‌توان به آن ایرادی گرفت. نویسندگان کتاب مورخ و تاریخ‌نگار هستند و رسالت تاریخ نویسی خود را به‌طور کامل انجام داده‌اند.
این استاد دانشگاه اشاره‌ای به تاریخ‌نگاری کرد وگفت: تاریخ‌نگاری جزء سخت‌ترین کارها است و خیلی افراد انجام می‌دهند، در ایران با آثاری مواجه هستیم که ادعای تاریخ‌نویسی دارند ولی در بیان حوادث از منابع و اسناد معتبر استفاده نمی‌کنند.
وی تصریح کرد: به مترجم این کتاب اعتماد کامل را دارم، از طرفی برای دانشجویان رشته تاریخ سبکی نو و جدید را نشان می‌دهد و از بهترین کتاب‌های تاریخی است که هر دانشجوی تاریخ می‌تواند برای نوشتن تاریخ آن را الگوی خود قرار دهد، و در نهایت کتاب را به‌عنوان تاریخ‌نویسی قبول دارم.
اعتبار دادن به کتاب
علی خزاعی فرید این کتاب را از نظر ترجمه بسیار خوب ارزیابی کرد و گفت: در اوایل کتاب تنها چند ایراد کوچک در ترجمه آن دیده می‌شود ولی در نهایت بسیار خوب ترجمه شده است. از برجستگی‌های این کتاب به‌خاطر ترجمه آن توسط یک متخصص تاریخ است که به اعتبار آن افزوده است.
درپایان مراسم دکتر یاحقی این نشست را از بهترین جلسات نقد کتاب در خردسرای فردوسی عنوان کرد که بهترین اساتید از رشته‌های مختلف در آن شرکت و اظهار نظرکرده‌اند. وی اظهار امیدواری کرد که دیدار این استادان و علاقه‌مندان با خردسرای فردوسی همچنان تداوم داشته باشد.
پایان این جلسه به پرسش و پاسخ اختصاص پیدا کرد.
***
در مقدمه این کتاب آمده است: «با قرار گرفتن ایران در کانون تحولات جهانی از عهد صفویه، موضوع پول و مسائل پیوسته با آن نیز ابعاد پیچیده‌تری به خود گرفت. پول ایران در معرض رقابت با دیگر پول‌ها از شبه قاره هند و بعد ژاپن در مشرق تا مغرب اروپا قرار گرفت و حتی از تأثیر سرازیر شدن فلزات قیمتی چون طلا و نقره از قاره تازه شناخته شده آمریکا نیز به‌دور نماند. بدین ترتیب بود که اهمیت پول در اقتصاد و حتی سیاست ایران بیش از بیش گردید و مسائل مرتبط با آن تبدیل به دغدغه‌ای بااهمیت بیشتر برای فرمانروایان شد…»
گزارشی از مرجان فرهمند