پرورشی و مهندسی معكوس
اين يك واقعيت است كه خداوند ذهن و ضمير نوجوانان و جوانان را با ارزش‌مداري و نيك‌انديشي عجين ساخته است. كار پدر و مادر، معلم و مربي صرفاً مديريت و دقت در فرايند تعالي و رشد شخصيت فرزندان است.
براي همين؛ برخي از بزرگان و صاحب نظران تربيت معتقدند ذهن و ضمير كودك، نوجوان ميزبان است و اطلاعات و محتواهاي نظري و عملي ميهمان؛ وبرماست تا بكوشيم ميهمان ناخوانده و ناسالمی بر اين ميزبان وارد نشود.
به عبارت ديگر؛ درون كودك و نوجوان؛ خداجويي، ارزش طلبي و نيك‌انديشي و در يك كلمه توحيدي است و اين فرايند اگر خوب مديريت شود همه ملكات انساني در آنان رشد و تعالي مي‌يابد.
ازاين رو همه توجيه‌ها ناظر به مراقبت و ملاحظه ظرفيت‌هاي بالقوه روان كودك و نوجوان است.
نظام تربيتي بايد اين باور را داشته و به اين اصل فطري كه روان كودك و نوجوان بدوراز زنگاره است توجه اكيد ورزيده و با اين نگرش، برنامه‌هاي تربيتي را سامان دهد.
مقصود از تربيت معكوس ان است كه بايد به جوشش‌ها و ذوق و علاقه‌هاي معنوي بچه‌ها توجه داشته و براساس آن توليد برنامه شود.
به ديگر سخن باید مراقب بود نسخه‌هاي تزريقي متناسب با نياز، خواست و ضرورت ايشان باشد تا صلاح ديد و سليقه‌ها!
بايد فعاليت‌هاي تربيتي در مسير شدن وناظر به ساحت‌هاي فردي و اجتماعي شده و با اقبال و كشش‌هاي نظري ايشان همسو گردد.
در مهندسي معكوس كار تربيتي بيش از هر فعاليتي مبتني بر خوديابي و كشف خويشتن است؛ در اين رویکرد دانش‌آموز نه تنها خود را در معرض شدن قرار مي‌دهد بلكه خود براي شدن و فعليت؛ ظرفيت سازي مي‌كند.
اگر اين قالب در راستاي واقعيت‌هاي تربيتي شناخته شود بايد:
نخست : برنامه‌هاي تربيتي جاري ما با نيازسنجي از كف كلاس و مدرسه سامان يابد.
دوم: سامانه‌هاي افكارسنجي؛ نيازها، ضرورت‌ها و شأن و شخصيت ايشان را گزارش و توسط كارشناسان تربيتي و مشاوره و ديني تحليل ارزيابي و نظام‌مند شود.
سوم: آنچه فرايند شدن را در دانش‌آموزان شتاب مي‌بخشد، مكانيزم مشاركت فكري و ميداني ايشان با برنامه‌هاست؛ در اين طرح بايد دانش‌آموز اصلي‌ترين مؤلفه در اجراي فعاليت‌ها بوده و به انان اين فرصت و موقعيت داده شود تا ضمن مشاركت جدي در فعاليت‌ها به برايندهاي ميداني و مشاهده‌اي برنامه‌ها دست يابد. به ديگر سخن بايد تلاش كنيم مداخلات را كاهش و مشاركت و حضور مؤثر راتقويت و زمينه‌هاي اكتشافي را در مسير شدن تسهيل نمائيم.
محمدابراهيم محمدی
مدیرکل پیشین فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش