نیاز عکاس به آموزشِ نگاه کردن
از زمانی که دوربین عکاسی اختراع شد، همه افراد عاشق دیدن تصویر خود در پهنه عکس و قاب تصویر شدند. اما کمتر کسی به این قاب جادویی نگاه تیزبینانه و عقاب‌وار داشته و با رشد جمعیت و مقوله روان شناسی و اجتماعی هنرمندان عکاس بیشماری روی بدین ژانر از عکاسی نموده و جامعه را از دریچه چشمان عقاب وارشان زیر ذره‌بین گرفته و مخاطب خود را درگیر کرده‌اند.
محمد رضا چایفروش اسماعیلی نیز از جمله هنرمندان عکاس این خطه با جایزه‌های جهانی بسیار است. او متولد 1350 در مشهد و دانش آموخته هواپیمایی کشوری، داراي درجه 3 هنری و آغاز فعاليت هنری از سال 1372 با انجمن سينمایی جوانان ايران، دفتر نيشابور بوده است. تدريس را از سال 1374 تاكنون در انجمن‌هاي سينماي جوانان ايران آغاز کرده و با برگزاری نشست‌های تخصصی و داوري و دبيري چندین جشنواره استاني و كشوري و بین‌المللی و شركت در بيش از 300 نمايشگاه گروهی و جشنواره‌های داخلی دريافت بيش 30 تنديس و ديپلم افتخار از جشنواره‌های داخلی از جمله سی و نهمين جشنواره طبيعت لوگزامبورگ، بينال كرواسی، اسلواكی، يوگسلاوی،Pictorial هنگ كنگ، ادينبورگ انگلستان هشتمين دو سالانه بارسلونا و در جامعه عکاسان با سابقه خراسانی قرار دارد. دريافت دپيلم افتخار باتانا، عكاس برگزيده كتاب از نگاه عكاسان آسيایی و دپيلم افتخار عكس طبيعت از لوگزامبورگ، مدال طلای جشنواره CIRCUT هلند هم از دیگر عناوینی است که کسب کرده است. با او گفت‌وگویی داشتم که می‌خوانید.
- به کدامین ژانر از عکاسی علاقه‌‌مند هستید؟
هر ژانر به مجموعه‌ای از ویژگی‌های مشترکی اشاره دارد که دسته بندیِ اشکالِ گوناگونِ بیان هنری یا محصول فرهنگی را امکان‌پذیر می‌کند. براساس این تعریف من با توجه به موضوع و اندیشه و بیان ژانر یا گونه مورد نظرم را انتخاب می‌کنم، ولی باید متذکر شد که سعی می‌کنم در تمام این ژانرهای انتخابی، دیدگاه یا سبک شخصی‌ام را لحاظ کنم.
- فکر می‌کنید عکاسی بیشتر هنر هست یا تکنیک؟
در واقع، هنر یک برخورد خاص و خلاقه در مورد موضوعات متفاوت است، که شاید در مورد یک موضوع هم تکنیک بتواند آن نگاه را بوجود بیاورد، پس با توجه به این تعاریف می‌شود گفت که برخورد عکاس نسبت به یک موضوع می‌تواند باز گو کننده این تقسیم بندی باشد، تکنیک خوب و به‌جا لازمه خلق یک اثر هنری است ولی کافی نیست.
- چه ژانری از عکاسی ارتباط بیشتری با مخاطب برقرار می‌کند؟
برای جواب این سوال باید خیلی مسائل را مد نظر داشت، تعریف مخاطب، شرایط جامعه‌ای که مخاطب در آن حضور دارد.
نگاه و سواد بصری بیننده… و خیلی مسائل دیگر، ولی به نظر من بیننده عام در کشور ما، موضوعات اجتماعی را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهد و بیننده خاص موضوعات مفهومی را دوست دارد.
- در شرایط فعلی به نظر شما از عکاسی می‌شود به منافع اقتصادی دست یافت؟
هنر پویا و رو به رشد باید مقوله اقتصاد را هم مد نظر داشته باشد اما متاسفانه به علت مشکلات اقتصادی این مقوله در کشور ما خیلی مورد توجه مردم قرار نگرفته است، درمورد کارهای خاص هم که بیشتر گالری‌ها و کلکسیون دارها جریان‌ساز هستند، ولی در کل اگه بخواهیم جمع‌بندی انجام دهیم، متاسفانه عکاس خیلی نمی‌تواند جریان اقتصادی را به تنهایی جلو ببرد و به درآمد برسد.
- عکاسی ممارست می‌خواهد یا استعداد؟
در واقع استعداد داشتن لازمه هر کاری است، و کشف این استعداد هم مهم است، ولی استعداد به تنهایی راه به جای نمی‌برد، تمرین و ممارست و تجربه استعداد بالقوه را به بالفعل تبدیل می‌کند، در این مسیر آموزش درست و نگاه کردن و تفکر در آثار بزرگان راه را برای فرد با استعداد هموارتر و مسیر را کوتاه تر می‌کند.
- برای به دست آوردن دید خوب در عکاسی چه باید کرد؟
بین دیدن و نگاه کردن فرق زیادی است، دیدن با هواس بینایی شکل می‌گیرد و پدیده‌ای فیزیکی است، ولی نگاه کردن تامل برانگیز است، و شاید پدیده‌ای است متافیزیکی، فرد می‌بیند و فکر می‌کند، یا به قول دوستان ادبیاتی با چشم جان می‌بیند، برای رسیدن به دید خوب باید نگاه کرد، باید تفکر کرد، و باز هم تکرار می‌کنم باید آموزش نگاه کردن را فرا گرفت، یک راهکار ساده و مهم شاید، نگاه کردن به آثار بزرگان هنر و به الخصوص هنر عکاسی است.
- به نظر شما کسی که لیسانس عکاسی دارد یک عکاس به شمار می‌رود؟
اگه منظورتان عکاس حرفه‌ای با تعریف کسب درآمد باشد، احتمال دارد بتواند کسب در آمد کند ولی برای هنرمند شدن، باید بتواند دیدگاه و برخورد خلاقه‌ای را تجربه کند که متأسفانه در دانشگاه خیلی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
گفتگویی از سعید بابایی