خودروداخلی اندرخم یک کوچه
با آلودگی بیش از حد هوای کلان‌شهرهای جهان، سوراخ شدن لایه اوزون، پدیده گرمایش زمین و البته رو به پایان بودن سوخت‌های فسیلی، صنعت خودرو در جهان به سمت تعیین جایگزینی برای سوخت‌های فسیلی می‌رود. در همین راستا کارخانه‌های بزرگ خودروساز جهان خودروهایی را با انرژی‌های تجدیدپذیر طراحی و روانه بازار کردند اما چون پروسه تکمیل این خودروها کاری زمان‌بر است خودروهایی ترکیب شده از سوخت فسیلی و برقی موسوم به هیبریدی طراحی شده که در بازار جهانی مورد استقبال زیادی قرار گرفته است.
اما این که تکنولوژی این خودروها چیست و صنعت خودروسازی ما چه زمانی قصد دارد به این سمت برود موضوعی است که صبح‌امروز از دید یک کارشناس مورد بررسی قرار داده است. شماره‌های قبل در گفت‌وگو با رئیس سابق ایران خودروی خراسان پرونده خودروسازی کشور را مورد بررسی قرار دادیم که در دو بخش با محوریت «سیر خودروسازی کشور از اول انقلاب تا کنون » و «قیاس سیاست‌گذاری خودروسازی ایران و کشورهای توسعه » چاپ شد و خواندید. در این شماره آخرین قسمت صحبت‌های سید محمد مهدی سیادت را با محوریت «خودروهای هیبریدی در آینده خودروسازی جهان» می‌خوانید.
تا سال 2050 یک درصد خودروهای جهان از سوخت فسیلی استفاده می‌کنند
رئیس سابق ایران خودرو خراسان گفت: خودروهای هیبریدی بسیار پیچیده‌تر از خودروهای برقی هستند چرا که هم بنزینی و هم برقی است، این دو را با هم ترکیب کردن در حجم محدود خودرو و رعایت وزن استاندارد کار بسیار سختی است که به شدت سطح تکنولوژی حوزه قوه محرکه را در این خودروها بالا برده است.
محمدمهدی سیادت در گفت‌وگو با خبرنگار صبح‌امروز افزود: در حوزه سبک‌سازی خودرو مواد و تکنولوژی‌های جدید فراوانی را به کار گرفته‌اند تا وزن کمتر شود و میزان استفاده از انرژی خودرو کاهش یابد و تبع آن سطح آلایندگی کاهش یابد. همچنین توانستند از طریق هوشمند کردن سیستم تزریق سوخت و اکسیژن به داخل خودرو آلایندگی را کنترل کنند و این سیستم جدید خودرو را به سطح تکنولوژی بالاتری برد.
سیادت تصریح کرد: ما در شرایطی هستیم که سازمان جهانی انرژی برای سال 2050 با کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای توسعه یافته دنیا برنامه‌ریزی کرده که حداکثر یک درصد خودروهای دنیا از سوخت‌های فسیلی استفاده کنند و 99 درصد خودروهای دنیا برقی و یا با سوخت‌ها تجدیدپذیر و بدون آلایندگی خواهد بود. این امر با تکنولوژی‌های انجام می‌شود که هم بهای خودرو را کاهش می‌دهند، هم آلایندگی آن را کم می‌کنند و هم سطح امنیت را بالا می‌برند.
درکمیت افت کردیم، در کیفیت درجا زدیم
وی اضافه کرد: «ما چه برنامه‌ای داریم؟ وقتی الان داریم خودروی 50 سال پیش را تولید می‌کنیم چگونه می‌خواهیم این مسیر طولانی را طی کنیم؟» من فکر می‌کنم بسیاری از مسئولین ما اعتقاد ندارند که کشور و ملت ایران باید خودروساز بماند، اگر این‌طور نبود این سیاست‌ها را پیاده نمی‌کردند. ما چطور به خودمان اجازه می‌دهیم که خودروسازی که هنوز 10 سال از عمرش نمی‌گذرد به کشور ما خودرو صادر کند و ما با منت خودروی او را مونتاژ کرده و قدرت ارتقا را به او بدهیم؟
سیادت ابراز کرد: از 94 میلیون خودرویی که در سال 2016 در جهان تولید شده، 28 میلیون را چین تولید کرده است و سهم تولید ما یک میلیون و 100 دستگاه بوده است در حالی که چند سال قبل یک میلیون و 600 دستگاه بودیم. یعنی ما در این یک سال هم به لحاظ کمی افت کردیم و هم از لحاظ کیفی در جا زده‌ایم.
رئیس سابق ایران‌خودرو با اشاره به این که سال 87 گروه صنعتی ایران خودرو با سوزوکی قرارداد داشت که نتیجه چندین سال مذاکره بود و منجر به تولید ویتارا شد، تصریح کرد: از سال 87 تا 97 چه خودرویی اضافه شده است؟ خودرویی چینی مثل هایما. این‌ها حاصل محدودیت‌های قبل از برجام بوده که به ناچار سراغ این خودروسازها می‌رفتیم.
وی افزود: یکی از مدیران بسیار خوب دوره‌های گذشته ایران خودرو می‌گفت زمانی خودروسازی هیوندایی کره مشتاق این بود که با ایران کار کند و ما چون فکر می‌کردیم از آن‌ها جلوتر هستیم به آن‌ها بی‌توجهی کردیم، پس از سال‌ها ما به سراغ هیوندایی رفتیم و حالا او حاضر نیست با ما کار کند.
سیادت با بیان این که امروز با چینی‌ها نیز همچین اتفاقی افتاده است،گفت: ما با چینی‌ها مشارکت استراتژیک نمی‌کنیم بلکه آن‌ها فقط دارند به ما کالا می‌فروشند یعنی انتقال تکنولوژی صورت نمی‌گیرد با این که با تبادل تجربه با اروپا، آمریکا و ژاپن به بخش زیادی از تکنولوژی خودروسازی روز دنیا دست یافته است اما ما نتوانستیم چنین کاری بکنیم.
اسیر یک کلاف سردرگم هستیم
وی افزود: چینی‌ها در مقطعی یک شرکت مطرح خودروسازی سوئدی و یک اسپانیایی را خریدند، رقم‌ها یک سوم هزینه ما برای سمند بود، اجازه دادند کار کند بازار چی را در اختیارش قرار دادند و به لطف این کار توانستند اساس دانش فنی خودروسازی را به راحتی در اختیار بگیرند، حال این که ما ده‌ها برابر هزینه نابجا می‌کنیم و نتیجه‌ای نمی‌گیریم.
سیادت ادامه داد: ما برای فردی که می‌خواست خودرو برقی وارد کند تحقیقاتی را انجام دادیم و پی بردیم تا سال 2025 ایران توان استفاده از خودروی برقی را ندارد چون کشورهایی که این کار را کردند از 10 سال زیرساخت‌ها را ایجاد کردند و هر سال آن را توسعه دادند و توانستند مردم را قانع کردند به استفاده از خودروی برقی که گران‌تر از خودروی بنزینی است روی بیاورند.
وی عنوان کرد: ما با بنزین و گاز ارزانی که در کشور داریم که بخش عظیمی از درآمد ما است، وقتی خودمان برنامه‌ای برای توسعه دانش در داخل کشور نداریم چگونه باید در راه خودروهای برقی گام برداریم که هم دست دولت از سرمایه‌ها خالی نماند و هم پول به کشوراهای خارجی بدهیم که دانش فنی خود را به ما انتقال بدهند؟ در یک کلاف سردرگم اسیریم.
سیادت با اشاره به این که فاقد استراتژی و راهبردی هستیم که همه آن را درک کنند و جهت خود را در راستای آن تنظیم بکنند، گفت: اقتصاد ما از نداشتن راهبردهای مشخص در تمام حوزه‌ها به خصوص خودرو همیشه رنج برده و هنوز هم گرفتار آن است. بازار ما و کشورهای اطراف حدود 300 میلیون نفر است که ما می‌توانیم آن را پوشش دهیم و ظرفیت بزرگی است.
با دادن بازار به دنبال جلب حمایت سیاسی هستیم
سیادت تصریح کرد: ما خیلی وقت ها از طریق دادن بازارمان به کشورها به دنبال جلب حمایت سیاسی هستیم اگر این گونه نشود و خودرو را ابزار بده بستان سیاسی نکنیم و فقط به فکر اقتصاد و اشتغالزایی باشیم. ما بزرگترین امتیازی که برای مذاکره داریم داشتن بازار 300 میلیونی قابل مذاکره در اطرافما ن است.
وی افزود: یعنی ما اینگونه مذاکره کنیم که ما یک بازار 300 میلیون نفری با ظرفیت خرید 2 تا 3 میلیون دستگاه در سال را می‌خواهیم به اشتراک بگذاریم. نیروی انسانی کافی داریم، کارخانه و سایت کافی داریم، ظرفیت تکنولوژی اولیه خوبی داریم اما می‌خواهیم وارد اساس کار یعنی طراحی، توسعه و تولید قطعه و محصول شویم. این می‌تواند پایه مذاکرات ما باشد به شرط این که سیاست از آن حمایت کند و خود این صنعت خرج سیاست نشود.
سیادت در خصوص روش مذاکره با خودروسازهای دنیا گفت: دنیا امروز بخاطر بحران تولید به دنبال بازار می‌گردد، در حال حاضر فقط از 60 درصد ظرفیت سایت‌های خودرسازی دنیا استفاده می‌شود و 40 درصد مابقی خالی است و به دنبال می‌گردند. این‌ها حاضرند بخاطر به دست آوردن بازار مذاکره کنند و امتیاز بدهند، اما ما چه داریم که به آن‌ها بدهیم؟ هیچ! اگر با شرایط کنونی بخواهیم مذاکره و معامله کنیم هیچ آینده‌ای نخواهیم داشت.
وی ادامه داد: ما باید تصویری از آینده خودروسازی مثل تمام دنیا داشته باشیم که نقشه راه ما باشد، وقتی دنیا به سمت انرژی‌ها پاک می‌رود و کشور ما از این حیث به خاطر نعمت‌های خدادادی منابع فراوانی دارد، می‌تواند استراتژی ما باشد. ما تا کی باید به اساتید پول آموزش بدهیم؟ باید این مزد و چند برابر آن در ازای پژوهش و دستاورد باشد.
مهندسین خوب ما از کشور خارج شدند
رئیس سابق ایران خودرو در خصوص نقش دانشگاه‌ها در پیشرفت صنعت خودرو گفت: تا دانشگاه‌های ما در راستای تکنولوژی پویا نشود امکان ندارد صنعت ما در حوزه تکنولوژی حرکت مداوم، مستمر و پایدار داشته باشد. در هیچ قسمت دنیا بدون فعال شدن دانشگاه‌ها در حوزه تکنولوژی، در صنعت یا هر بخش اقتصادی دیگر پیشرفتی حاصل نشده است. باید در دانشگاه‌های ما هرچه زودتر یک دگرگونی اساسی رخ دهد تا آماده چنین شرایطی شوند.
وی افزود: اگر برنامه آینده می‌گوید خودروهای برقی پاک‌تر، سبک‌تر، کم هزینه‌تر و… هستند و بازار خواهد داشت و دولت هم می‌خواهد صنعت خودروی ما در کشور جا بیفتد ازطرحی قرار دهد و با تعیین مهلت مشخص از تولید خودرو با شرایط خاص حمایت کند و پس از این مهلت از خودروهای خارج این چارچوب حمایت نکند نه این که هر گوشه کشور یک مرکز تحقیقات ایجاد کند و سرمایه به هدر برود.
سیادت تصریح کرد: این یک روش علمی و آزمون داده در سطح دنیا است و می‌تواند برای کشور دانش و تکنولوژی جدید به همراه داشته باشد. ما این توانایی را در کشور داریم اما متاسفانه در خلا این شیوه بسیاری از مهندسین خوب کشور در اواخر دهه هشتاد و اوایل نود از کشور خارج شدند و رفتند.
سیادت عنوان کرد: سال 80 در کارخانه ایران خوردو خراسان طراحی بخش زیادی از کارخانه و ساخت بیشتر ماشین‌آلات در بخش مونتاژ و بدنه سازی به دست متخصصین داخلی بود، بخش‌هایی از خارج کشور آمد وگرنه بقیه ساخت فکر داخلی بود. در 12 سالی که من در این کارخانه بودم، با این که برای 100هزار خودرو در سال طراحی شده بود به ظرفیت تولید 125هزار خودرو در سال رسید و الان با مدیریت صحیح به 130هزار دستگاه رسیده است.
کره‌ای‌ها آرزوی سایت تولیدی ایران خودرو را داشتند
وی با بیان این که درست از که ما نباید بزرگنمایی داشته باشیم ولی نباید اسیر خود کم بینی هم شویم، اظهار کرد: ما در صنعت خودرو بیش از 60 سال سابقه داریم. زمانی که ما کارخانه ایران خودرو(ایران ناسیونال) را داشتیم کره آرزوی داشتن سایت تولیدی مثل ایران خودرو را داشتند. اما سیاست صحیح دولت کره و قدر دانستن فرصت‌ها کار را به جایی رسانده که شرکت هیوندایی و کیا در رتبه سوم و چهارم دنیا بالاتر از جنرال موتورز، فورد، بنزو بی‌ام‌و قرار دارند.
سیادت ادامه داد: سال 2015 ، 90 میلیون خودرو در دنیا تولید شده، و سال 2016، 95 میلیون، در سال 2015 ایران خودرو 509 هزار دستگاه و سایپا 497هزار دستگاه تولید داشته است که این رقم تولید در سال 2016 به ترتیب به 636هزار دستگاه توسط ایران خودرو و 531هزار دستگاه توسط سایپا رسیده است. این در حالی است که سه تولید کنند برتر دنیا یعنی تویوتا، فلوکس واگن و هیوندایی به ترتیب 10 میلیون، 10 میلیون و 8 میلیون خودرو در سال تولید کردند، این نشان دهنده صرفه مقیاس است که یکی از مباحث اصلی در بحث ادامه دادن و رقابتی کردن تولید یک کالا در دنیا همین موضوع است.
وی در پایان گفت: در زمینه خودروهای برقی چند نکته شگفت‌آور وجود دارد، مثلا در خیابان‌های ژاپن از طریق تجهیزات القای الکتریکی امکانی را فراهم کردند که خودرو با گرفتن انرژی از کف خیابان به راحتی حرکت می‌کند، یا شرکت تسلا گفته شارژ خودرو را به جایی می‌رسانم که کمتر از یک بنزین زدن زمان ببرد. جایگاه‌هایی را تجهیز کرده که در عرض یک و نیم دقیقه پک باطری را برداشته و یک پک باطری دیگر به جای آن قرار می‌دهند. در دنیایی که اینقدر ایده‌های زیبا و خلاقانه در بحث خودروهای برقی وجود دارد ما هنوز اندرخم یک کوچه‌ایم.
گزارشی از رضا شجاع