احزاب ما مریض متولد شدهاند
میز گرد « نگاهی به جایگاه احزاب؛ محدویت‌های قانونی و دولتی» به میزبانی روزنامه صبحامروز و با حضور جواد آرینمنش؛ رئیس خانه احزاب خراسان رضوی ، علی گندمی؛ رئیس شورای هماهنگی انجمن اسلامی معلمان خراسان رضوی و مرتضی کرامت؛ عضو حزب کارگزاران خراسان رضوی برگزار شد. در این نشست که با محوریت آن نقش احزاب در جامعه، بحث و تبادل نظر انجام شد که بخش نخست آن را در ادامه میخوانید.
گندمی:
احزاب را نباید محدود کرد
رئیس شورای هماهنگی انجمن اسلامی معلمان خراسان رضوی گفت: از نظر قانونی مانعی برای احزاب وجود ندارد. اگر چه قانونی که متعلق به 1360 بود در بهمن 1394 تغییراتی داشت و مجلس قانونی به نام قانون احزاب تصویب کرد که به این قانون هم ایراداتی وارد است.
علی گندمی افزود: دو نگاه مبتنی بر قانون اساسی از ابتدای انقلاب تاکنون وجود داشته است. با توجه به این که اصول 9، 26 و 27 قانون اساسی درباره احزاب صحبت کرده است. هیچ مرجعی حق ندارد حتی با وضع قانون آزادی احزاب را محدود کند.
وی با بیان اینکه در خصوص احزاب دو نگاه وجود دارد، افزود: دسته اول معتقدند که احزاب را نباید با تعیین خط و مشی قانونی محدود کرد. یعنی این که آن‌ها را الزام کنیم به این که در مرامنامه و اساسنامه خود حتما مواردی را لحاظ کنند. این موضوع پذیرفتنی نیست که دیدگاه نیروهای ملی، مذهبی هم از ابتدا همین بود و دسته دوم که عمدتا گروه‌های اصلاح طلب و اصولگرا را شامل می‌شوند، این چهارچوب‌ها را به طور کلی رد نمی‌کنند.
گندمی تصریح کرد: بنده به شخصه معتقدم برخی مفاد قانونی که در مجلس نهم برای احزاب تعیین شده است، مناسب نیست. نمیگویم نگاه امنیتی و نگاه فراسیاسی به احزاب آن‌ها را محدود می‌کند و نمیتوان فعالیت سیاسی کرد اما عدهای به این قضیه واکنش دادهاند و استدلال می‌کنند که اگر قرار باشد که حزبی اطلاعیه، بیانیه و گردهمایی‌های خود را با وزارت کشور هماهنگ کند، عملا توان فعالیت ندارد.
خطر یکنواخت شدن احزاب
وی با بیان این که اگر قرار است چارچوبی برای احزاب مشخص شود باید مثل تمام دنیا 4یا5 اصل کلی را اعلام کنند و وارد جزئیات نشوند، اظهار کرد: در حال حاضر احساس می‌شود که وارد مرامنامه و اساسنامه شدهاند. این موارد کار سیاسی را دشوار می‌کند و احزاب را به سمت یکنواخت شدن پیش می‌برد. باعث می‌شود چارچوب‌های احزاب از هم خیلی فاصله نداشته باشد.
گندمی تصریح کرد: این تفکرات در شکل حاد آن به کشورهای تک حزبی مثل شوروی سابق منجر می‌شود و تجربهای شکست خورده است. باید به همه نحله‌ها از قبیل سیاسی، سیاسی-اجتماعی، سیاسی- اقتصادی و غیره اجازه بدهیم که دیدگاه‌های خود را تا جایی که با قانون اساسی تداخل ندارد بیان کنند.
قانون بد از بی‌قانونی بهتر است
وی با تاکید بر این که قانون اساسی «ام‌القوانین » است، ادامه داد: متاسفانه قانون اساسی در خیلی از موارد در نظر گرفته نشده است. بسیاری از این دست موارد وجود دارد که قانون اساسی را نادیده گرفتهاند و چون باب طبع عدهای بوده، قانون را به تصویب رساندهاند. حتی اگر انتقاداتی به قانون اساسی وارد است که حتما هم هست، چون این قانون ساخته دست بشر است و تاکنون یک بار هم به آن متمم خورده و می‌تواند باز هم این اتفاق بیفتد، اما این دلیل نمیشود که ما قانون اساسی را نادیده بگیریم. قانون بد از بی‌قانونی بهتر است.
احزاب ما مریض متولد شدهاند
گندمی گفت: مشکل کشور در این است که احزاب ما مریض متولد شدهاند. از قبل مشروطه تا امروز ما تقلید اشتباهی را ادامه دادهایم. ما در عین حال که نگاه حزبیمان غربی است، اما احزاب اولیه کشور ما ماهیت شرقی دارند. «اعتدالیون» و «عامیون» احزابی هستند که از ناحیه قفقاز برخواسته بودند.
آرین منش:
مردم‌سالاری بدون احزاب ابتر است
در ادامه این نشست رئیس خانه احزاب خراسان رضوی گفت: مشکل احزاب قانون نیست. به همین مقداری که ما الان در قانون اساسی و قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی داریم هم عمل نمیشود چون تحزب در ایران نهادینه نشده است.
جواد آرینمنش افزود: مجموعه حاکمیت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و انحلال حزب جمهوری اسلامی رویکرد مثبتی به تحزب و ترویج تحزب در ایران نداشته است. افتخار مسئولین و روسای جمهور ما این بوده است که عضو هیچ حزب و گروهی نیستند. این یعنی حزب را ضد ارزش تلقی کرده‌اند.
احزاب باید برنامه‌محور باشند
وی با بیان اینکه در حالی که نظام مردمسالار که مبتنی بر مشارکت مردم و انتخابات است، بدون وجود احزاب ابتر است، اظهار کرد: در حال حاضر این نقص را در کشور به خوبی احساس میکنیم. در اصل احزاب باید 4سال
منتهی به انتخابات ریاست جمهوری و مجلس را باید تلاش و برنامه‌ریزی کنند، مسائل و چالش‌های کشور را رصد و شناسایی کنند و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی و راهکار ارائه دهند و در آستانه انتخابات برنامه خود را به مردم ارائه کنند.
آرینمنش تصریح کرد: در نظام‌های دموکراتیک، مردم به جای این که چهره‌ها را بشناسند به حزب، نهاد مدنی و تشکل رای می‌دهند و بررسی می‌کنند که آیا این حزب با برنامه‌ای که ارائه کرده قادر است کشور را اداره کند یا نه. و بعد هم آن مجموعه پاسخگوی مردم است.
وی افزود: اتفاقی که در حال حاضر رخ می‌دهد این است که در آستانه انتخابات، برای مثال فاصله دویا سه ماهه تا انتخابات ریاست جمهوری، هنوز کاندیداها مشخص نیستند. این یعنی جریان‌های سیاسی نامزد و برنامه خود را نمی‌شناسند.
هرکس بهتر وعده بدهد رای می‌آورد
آرینمنش ادامه داد: بنابراین هر کسی که بهتر در این بازه جوسازی کند، بهتر وعده و وعید بدهد و نقش هنرپیشه‌ها را ایفا کند نظرها را جلب می‌کند. من معتقدم که احزاب مستضعف واقع شدهاند، هیچ وقت مخاطب حاکمیت نبودهاند و الان هم نیستند.
وی تصریح کرد: در آستانه انتخابات احزابی که ضعیف هستند، در آستانه انتخابات مجبور هستند که خود را تجمیع کنند در قالب یک جبهه مثل اصولگرایی و اصلاح‌طلبی که در کشور ما به یک نظام دو قطبی از نظر سیاسی تبدیل شده است.
آرینمنش ابراز کرد: در کشور ما حتی حزبی مثل موتلفه اسلامی که ریشه تاریخی، تشکلیلات، مرامنامه و اساسنامه محکمی دارد و مجمع عمومی و شورای مرکزی خود را به طور منظم برگزار می‌کند، بازهم یک حزب قدرتمند و اثرگذار نیست.
رئیس خانه احزاب خراسان رضوی با بیان اینکه حاکمیت به احزاب رسمیت نداده است و آن‌ها تقویت نشدهاند، گفت: این اتفاق باعث می‌شود که در آستانه انتخابات هرکسی و تشکلی به خودش اجازه می‌دهد که لیست تهیه کند. تشکل فرهنگی، مذهبی یا گروه مردم نهاد حق ندارند که لیست انتخاباتی معرفی کنند ولی این اتفاق می‌افتد و وزارت کشور که متولی این کار است با آن‌ها برخورد لازم را نمیکند.
احزاب باید حمایت مالی و معنوی شوند
وی ادامه داد: به همین دلیل است که هویت احزاب در شلوغ بازار انتخاباتی گم می‌شود. در شرایطی که احزاب می‌توانند مسئولیت بپذیرند نقش خود را ایفا کنند و به مردم پاسخگو باشند. در حال حاضر احزاب نسبت به اتفاق‌ها بی‌تفاوتند چرا که مسئولیتی در شکلگیری آن نداشتهاند. مسئولین هم که برآمده از حزبی نیستند. وزارت کشور هم ریالی به احزاب کمک نمیکند.
آرینمنش افزود: این درحالی است که در قانون نحوه فعالیت احزاب پیشبینی شده است که علاوه بر حمایت معنوی باید حمایت مالی هم داشته باشند.
کرامت:
نخبگان از حزبی شدن میگریزند
در ادامه این میز گرد رئیس خانه معدن خراسان رضوی گفت: اولین مشکل در رابطه با فعالیت احزاب زمینه‌های فرهنگی و تاریخی است. در قبل از انقلاب احزابی داشتیم که به خارج از کشور وابسته بودند و ذهنیت منفی در مردم ایجاد کردند و در ابتدای انقلاب هم احزابی که بر خلاف خواست اکثریت مردم رفتار کردند و برای کشور مشکلات زیادی را فراهم کردند و اصلاح این ذهنیت نیازمند زمان و تلاش است. این تفکر باعث شده است که عموم مردم و حتی نخبگان ما از حزبی بودن پرهیزکنند.
مرتضی کرامت افزود: ما افرادی را داریم که قبل از رسیدن به پست یا مقام فعالیت حزبی دارند اما به محض قرار گرفتن در یک جایگاه حزبی بودن خود را تکذیب کرده و می‌گویند ما عضو هیچ حزبی نیستیم. دولت باید برای احزاب در توسعه سیاسی نقش تعریف کند و مسیر ایجاد کند. در حال حاضر بحث‌هایی مثل نظام پارلمانی فقط روی کاغذ مطرح است و بدون داشتن احزاب قوی میسر نیست.
وی ادامه داد: مشکل دیگری که در حال حاضر در مسیر احزاب وجود دارد این است که دقیقا وقتی که احزاب به مسیری می‌رسند که عضوگیری و گستردگی دارند برای فعالیت آن‌ها سنگ اندازی می‌شود. در اوج ایجاد تاثیر در فضای سیاسی با فعالیت آن‌ها برخورد می‌شود.
تاوان دادن به خاطر عضویت در احزاب
کرامت تصریح کرد: این مساله شامل اصولگرا و اصلاح طلب می‌شود. در مواردی هم که ممانعت از فعالیت به لغو پروانه یک حزب منجر شده است ما شاهد بودهایم که افراد به خاطر عضویت در یک حزب تاوان سختی دادهاند. با وجود این که عضویت مربوط به زمانی بوده که مجوزها برقرار بوده است.
وی در خصوص تعداد احزاب اظهار کرد: مشکل دیگری که در کشور وجود دارد تعدد احزاب است که به پراکندگی نخبگان و تضعیف احزاب منجر شده است. در حال حاضر 350 حزب در کشور ثبت شده است در حالی که ما 350هزار نفر فعال حزبی در سراسر کشور نداریم!
کرامت ادامه داد: مجموع این موارد باعث شده که احزاب در بنیانیترین موراد هم دچار مشکل باشند. امروز نمیتوان بر اساس شاخص‌ها تفاوتی بین دیدگاه و رویکردهای احزاب اصولگرا و اصلاح طلب قائل شد. در حالی که در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی باید دیدگاه‌های یک حزب مشخص باشد.
رئیس خانه معدن خراسان رضوی گفت: خوشبختانه در«کارگزاران» منشور آزادی و سازندگی طراحی شده است که ورای مرامنامه و اساسنامه مختصر و مشخص رویکردها را در زمینه‌های مختلف تبیین کرده است تا افراد برای ورود به حزب با بینش تصمیمگیری کنند.
باید از نیروهای تشکیلاتی حمایت شود
وی افزود: باید بدانیم که نیروی حزبی چه تفاوتی نسبت به نیروی غیر حزبی دارد. نیرویی که در ساختار حزبی رشد کرده است سال‌ها از محضر افراد باتجربه تر از خود بهره‌مند بوده است. روحیه کار تیمی و تشکیلاتی را یاد گرفته است. خود را موظف به پایبندی به آرمان‌ها و اصول می‌داند و از سوی دیگر در قبال رفتار خود پاسخگو است.
کرامت تصریح کرد: علاوه بر مواردی که در جذب نخبگان به احزاب مانع ایجاد کرده‌اند مسائلی مثل ایجاد محدودیت باعث دلسردی در احزاب می‌شود به خصوص که باید نظارتها را تحمل کند.
سرویس سیاسی «صبح امروز»