سایت موزه بندیان یادگاری از دوره ساسانیان
محوطه باستانی بندیان در شهرستان درگز واقع در شمال خراسان رضوی شامل بزرگترین گچبری یافت شده از دوران ساسانی است که دارای ارزش تاریخی بسیار بالایی است به حدی که وصف آن به تنهایی گویای عمق تاریخ نهفته در دل این اثر باستانی نیست. این اثر باستانی سال 1369 در حاشیه تسطیح زمینهای کشاورزی کشف شد و از سال 1373 تا کنون در دست حفاری و بررسی است.
بندیان در دو کیلومتری شمال غرب شهر درگز کنار رودخانه درونگر قرار دارد لذا به دلیل آببندی که در این ناحیه قرار داشت به بندیان معروف است. در نخستین فصل کاوش تالاری در به ابعاد هشت در 10 متر خاکبرداری شد که به احتمال زیاد دارای سقفی چوبی و مسطح بوده و برفراز ستونها قرار داشته است. دور تا دور این تالار گچبریهای زیبا و خیره کننده ای قرار دارد. ارزش این گچبریها نه تنها به وسعت آن بلکه به محتوایی است که نشان می‌دهد. این گچ بری‌ها بیش از 100 مترمربع وسعت دارند و بخش مهمی از وقایع دوره بهرام گور ساسانی را به تصویر کشیده‌اند.
قطعه‌ای شفاف از عهد ساسانیان
از آن جا که بندیان در مسیر جاده ابریشم قرار داشته تاثیرات متقابل تمدنهای مختلف را میتوان در آن مشاهده کرد. بر اساس کتیبه‌‌های مکشوفه که بر بدنه‌های دیوارهای گچی تالار نقش بسته درگز فعلی همان دستگردی است که به مرور یک واحد سیاسی را تشکیل داده و مقر یکی از دژبانی‌های دوره ساسانی بوده است.
بنا به اعتقاد باستانشناسان گچبریهای داخل تالار آتشکده، داستان پادشاهی بهرام‌گور و غلبه وی بر پادشاه هپتالی‌ها قوم مهاجم شمال خراسان را به تصویر کشیده‌اند. گچبریهای بجا مانده از دوره ساسانی عموماً جنبه تزئینی یا تک چهره دارند در حالی که آثار نقش شده بر دیوار آتشکده بندیان ورقهایی از تاریخ آن دوره به شمار می‌‌روند.
از دیگر آثار مکشوفه در این محوطه می توان به بنای آتشدان و محراب، اتاق مخصوص نامه ها و مرسوله ها و برج خاموشی اشاره کرد. با کشف بنای برج خاموشی نظر محققان اروپایی در زمینه نحوه تدفین زردشتیان به کلی تغییر نمود. هم اینک محوطه تاریخی بندیان به همت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی به نخستین سایت موزه گردشگری ایران تبدیل شده است.
شگفتی‌های سایت موزه بندیان
کارشناس مسئول ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی درباره شگفتی‌های این سایت به خبرنگار ایرنا گفت: سایت موزه بندیان درگز و آثار مکشوفه در آن از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این آثار در کشور منحصربفردند.
فرامرز صابر مقدم بندیان درگز را نخستین سایت موزه ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران ذکر و بیان کرد: این سایت موزه تنها سایت موزه ثبتی در خراسان و دارای ارزش تاریخی ویژه محسوب می‌شود. مجموعه آثار بندیان درگز علاوه بر آتشکده شامل کارگاه صنعتی، سازه‌ای وسیع با کاربری احتمالی مذهبی و حکومتی و برج خاموشی است.این اثر 24 بهمن 1375 با شماره ثبت 1846 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ثبت جهانی سایت موزه بندیان
محمدرحیم رهنما نیز در این باره گفت: این استان در سیطره وسیع خود هزاران اثر تاریخی، بنا، محوطه و تپه باستانی دارد که هر یک متعلق به دورانی از تاریخ هستند. هر کدام از این آثار سبقه تاریخی عمیق و ارزشمندی را در خود دارند که سایت موزه بندیان درگز یکی از مهمترین آنها است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری خراسان رضوی افزود: در خراسان رضوی تنها قنات قصبه گناباد در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده اما آثار دیگری هستند که به عنوان اولویت ثبت جهانی مطرح هستند که سایت موزه بندیان درگز یکی از این موارد است. این موضوع به صورت جدی در حال پیگیری است و امیدواریم به زودی شاهد ثبت جهانی محوطه تاریخی بندیان باشیم.
وی درگز را به لحاظ پیشینه تاریخی، جاذبه‌های گردشگری، صنایع دستی، محصولات محلی، فرهنگ و آداب رسوم محلی یک شهرستان غنی توصیف و بیان کرد: میتوان به واسطه هریک از همین جاذبه‌ها در فصول مختلف سال با برنامه‌ریزی و برگزاری جشنواره‌های مختلف اقدام به جذب گردشگر کرد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری خراسان رضوی ادامه داد: این سایت موزه به دلیل منحصربفرد بودن و جایگاه تاریخی آن بسیار مورد توجه گردشگران خارجی است لذا ثبت جهانی آن می تواند موجب معرفی هرچه بیشتر و بهتر آن شود.
خراسان رضوی 1500 اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی دارد.