تئاتر سفارشی از کمبود محتوا رنج میبرد
مهدی سیمریز متولد ۱۳۶۰ مشهد،کارشناس مترجمی زبان انگلیسی،کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، نمایشنامه نویس، فیلمنامه نویس و کارگردان برگزیده جشنوارههای مختلف ادبی و هنری است . اوعضو هیأت داوران جشنوارههای مختلف فرهنگی هنری و عضو شورای نظارت بر نمایش مشهد است و نویسندگی بیش از ۲۰ نمایشنامه و فیلمنامه،کارگردانی ۱۰ تئاتر و فیلم کوتاه و نیز چاپ چهار کتاب را در کارنامه دارد.
همنشینی و هم صحبتی با او غنیمتی است که نصیبم شد. در یک صبح پاییزی در محل کارش همراه با یک چای خوش رنگ در استکان کمرباریک، مقابل عروسکی که بر دیوار روبرویی آویخته شده و مرا نگاه میکند.
- چه چیزهایی از نظر شما به رشد فکری کودکان کمک میکند؟
بسیاری از بزرگان بر این باورند که تفکر عقلانی کودک، تنها مبتنی بر دریافتهای متعارف از محیط شکل نمیگیرد، بلکه عواملی چون شعر، قصه و نمایش، نقش به سزایی در تکمیل خرد و عقلانیت او ایفا میکند؛ تجربیات علمی مختلف ثابت کرده است کودکانی که با محیطهای مکمل همچون مراکز آموزشی، کتابخانههای تخصصی و سالنهای نمایش کودک به صورت مستمر ارتباط داشتهاند از قدرت ارتباط بالاتر، اعتماد به نفس بیشتر و آمادگی برای یادگیری قابل توجهتری نسبت به سایر کودکان برخوردار بودهاند.
- نمایش عروسکی و کودک در کجای این مقوله قرار دارد؟
شاید کاملترین ابزار ارتباط با کودک نمایش است، که جدای از فرم تمام و کمالش در قالب اجراهای مختلف، در سایر ابزارهای ارتباطی نیز کمابیش نقش ایفا میکند. به عنوان مثال وقتی یکی از والدین برای کودک خود قصهای نقل میکند، تلاش دارد تا از تمام توان نمایشی خود اعم از تغییر صدا، تغییر فرم صورت و یا حتی گریم و تعویض لباس برای ایجاد فضای باورپذیر برای کودک بهره جوید. پس در دنیای کودک که قدم میگذاریم برای از میان برداشتن فاصله سنی و تفاوتهای فیزیکی و رفتاری، دانسته و یا ندانسته به عاملی معجزهگر به نام نمایش متوسل میشویم .
- نگاه فرهنگ جهانی به این مقوله چطور است؟
تولید نمایش برای ردههای سنی کودک در اغلب کشورهای پیشرفته جهان با بهترین امکانات و حتی با حمایتهای مالی دولت انجام میشود. کشورهای شرق اروپا با بالاترین یارانههای دولتی بیشترین تولیدکنندگان نمایشهای کودک محسوب میشوند.کشورهای سوسیالیست نمایش کودک را ابزاری موثر برای تعلیم و تربیت در مسیر اهداف دولت و حکومت دانسته و حتی ساختمانهای مورد نظر برای نیل به این مقاصد در بهترین نقطه شهر در نظر میگیرند.
- کشورهای اروپایی صاحب نام تئاتر عروسکی چه رویکردی نسبت به این هنر دارند؟
برخورد کشورهای پیشرفته با این مقوله بسیار جدی و جریان ساز است. به عنوان مثال تئاتر جوانان برتر در شهر میلان ایتالیا که بزرگترین گروه تئاتر کودکان و نوجوانان این کشور است از سال 1953 تشکیل شده و هزینههای آن توسط انجلیکم که یک استودیوی متعلق به کلیساست است، تامین می شود. این گروه علاوه بر اجراهای حرفهای در شهر میلان به عنوان تئاتر سیار به ایتالیای شمالی و قسمتهای ایتالیایی زبان سوییس سفر کرده به اجرای هم زمان با دورههای تحصیلی کودکان و نوجوانان میپردازد. شهر وین اتریش همواره میزبان بهترین و با کیفیت ترین نمایش های کودک و نوجوان در غرب اروپا بوده و در این شهر تفاوت چندانی میان تولید نمایش برای کودکان و بزرگسالان وجود ندارد. بازیگرانی که در تولید نمایشهای حرفهای بزرگسال به کار گرفته میشوند در نمایشهای کودک و نوجوان نیز حضور داشته و تفاوتی در کارکردشان به چشم نمیخورد.
- نگاه ما در مشهد به این هنر چطور است؟
در حال حاضر مشهد در زمره معدود شهرهایی است که با حمایت نهادهای دینی و عقیدتی (همچون حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، آستان قدس رضوی ، بنیاد شهید انقلاب اسلامی و…) تولید و اجرای نمایشهای ویژه کودک و نوجوان با شمولیت مضامین دینی و تربیتی را در برنامههای خود قرار داده که این نمایشها با حمایت کامل و یا ضمنی نهادهای ذکر شده تولید میشود و غالبا به صورت رایگان و با هدف انتقال مفاهیم خاص روی صحنه میرود و بعضا به جهت سفارشی بودن از مشکل متن و محتوا رنج میبرد .
- خلاءها و کمبودهای تئاتر کودک مشهد را بیشتر در چه میبینید؟
یکی از خلاءهای بزرگ تئاتر کودک و نوجوان در شهر مشهد، عدم وجود زمینه آموزشی برای تربیت نیروهای متخصص در این زمینه و بالتبع تولید حرفهای این شاخه از هنر نمایش است. آموزش تئاتر کودک و نوجوان در بازار راکد آموزش تئاتر در این شهر جایی برای طرح پیدا نکرده و وقعی به این مقوله اساسی نهاده نمیشود. اگرچه اخیرا دانشجویان رشتههای روان شناسی و ادبیات و… از مخاطبین ثابت نمایشهای کودک به توصیه استادان راهنما گشتهاند، اما جریان متقابل تاثیرگذاری مطابق آنچه در کشورهای اروپایی به صورت نصف و نیمه عمل میکند. اخیرا مسئولین آموزش و پرورش استان نیز تلاشهایی برای برگزاری دورههای آموزشی برای مربیان تئاتر دانش آموزی داشته و با نگاهی عمیق تر و علمیتر به مقوله تولید تئاتر با کودک و برای کودک پرداختهاند .
- نگاه اقتصادی به تئاتر کودک چگونه است؟
شاید مهم ترین معضل اجرای نمایش کودک و نوجوان در شهر مشهد و البته در سایر شهرهای مشابه، هزینه غیرمنطقی اجاره سالن است. در اغلب موارد 40 تا 70 درصد از درآمد یک گروه نمایش کودک و نوجوان که از محل فروش شکسته و بسته بلیت حاصل میشود ، به صورت خالص به مالکین سالنها که غالبا نهادهای دولتی و شبه دولتی هستند پرداخت میشود .جالبتر آن که یکی از گرانترین سالنهای تئاتر کودک و نوجوان شهر مشهد متعلق به آموزش و پرورش است! در حقیقت نهادهای متولی امر، خود از بزرگترین موانع توسعه و ارائه نمایش برای کودکان و نوجوانان به شمار میروند.
- ظرفیتهای موجود در تئاتر کودک را چگونه میبینید؟
پرداختن به تئاتر کودک و نوجوان از مهم ترین مسائلی است که رعایت استانداردهای لازم در تولید و اجرای آن به مراتب ضروری تر از نمایش بزرگسال است، اما با این وجود پتانسیلی مناسب برای رسیدن به محصولات مفید و مخاطب پسند وجود دارد، عدم جمع شدن این شاخصههای مکمل، وضعیت تولید و اجرا را در شرایط نامناسبی نگاه داشته است. عدم حمایت از نمایشهای حرفهای تولید شده برای جشنوارهها در اجرای عموم شهری، به صرفه نبودن اجرای متعدد و مستمر برای گروه تولید کننده، عدم نظارت دقیق بر نمایشهای غیر استاندارد کودک و نوجوان که به صورت غیر مجاز اجرا شده و فاقد کیفیت فنی و محتوایی است و نیز فقدان متون نمایشی مناسب در هر رده سنی به تفکیک و با در نظر گرفتن جنسیت، از جمله مهمترین نواقص موجود در نمایش کودک و نوجوان امروز مشهد است.
- همیشه حرف آخری برای گفتن هست و حرف آخر شما؟
اگرچه با پیگیری و علاقه برخی هنرمندان تئاتر خراسان چند صباحی است که تئاتر کودک و نوجوان شهر مشهد رونقی نصفه و نیمه یافته و در جشنوارههای معتبر ملی حساب جداگانهای برای مشهد باز شده، اما ادامه این مسیر حساس و صد البته دشوار حمایت بیش از پیش متولیان امر و دلسوزیشان را، نه برای تئاتر کودک و نوجوان، بلکه برای دهها هزار کودک و نوجوان این شهر که مخاطبین امروز و سازندگان فردای جامعه هستند، می طلبد.
گفتگویی از سعید بابایی