1

تئاتر سفارشی از کمبود محتوا رنج می‌برد

مهدی سیم­ریز متولد ۱۳۶۰ مشهد،کارشناس مترجمی زبان انگلیسی،کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، نمایشنامه نویس، فیلمنامه نویس و کارگردان برگزیده جشنواره­های مختلف ادبی و هنری است . اوعضو هیأت داوران جشنواره­های مختلف فرهنگی هنری و عضو شورای نظارت بر نمایش مشهد است و نویسندگی بیش از ۲۰ نمایشنامه و فیلمنامه،کارگردانی ۱۰ تئاتر و فیلم کوتاه و نیز چاپ  چهار کتاب را در کارنامه دارد.

همنشینی و هم صحبتی با او غنیمتی است که نصیبم شد. در یک صبح پاییزی در محل کارش همراه با یک چای خوش رنگ در استکان کمرباریک، مقابل عروسکی که بر دیوار روبرویی آویخته شده و مرا نگاه می­کند.

 

  • چه چیزهایی از نظر شما به رشد فکری کودکان کمک می­کند؟

بسیاری از بزرگان بر این باورند که تفکر عقلانی کودک، تنها مبتنی بر دریافت­های متعارف از محیط شکل نمی­گیرد، بلکه عواملی چون شعر، قصه و نمایش، نقش به سزایی در تکمیل خرد و عقلانیت او ایفا می­کند؛ تجربیات علمی مختلف ثابت کرده است کودکانی که با محیط­های مکمل همچون مراکز آموزشی، کتابخانه­های تخصصی و سالن­های نمایش کودک به صورت مستمر ارتباط داشته­اند از قدرت ارتباط بالاتر، اعتماد به نفس بیشتر و آمادگی برای یادگیری قابل توجه­تری نسبت به سایر کودکان برخوردار بوده­اند.

 

  • نمایش عروسکی و کودک در کجای این مقوله قرار دارد؟

شاید کامل­ترین ابزار ارتباط با کودک نمایش است، که جدای از فرم تمام و کمالش در قالب اجراهای مختلف، در سایر ابزارهای ارتباطی نیز کمابیش نقش ایفا می­کند. به عنوان مثال وقتی یکی از والدین برای کودک خود قصه­ای نقل می­کند، تلاش دارد تا از تمام توان نمایشی خود اعم از تغییر صدا، تغییر فرم صورت و یا حتی گریم و تعویض لباس برای ایجاد فضای باورپذیر برای کودک بهره جوید. پس در دنیای کودک که قدم می­گذاریم برای از میان برداشتن فاصله سنی و تفاوت­های فیزیکی و رفتاری، دانسته و یا ندانسته به عاملی معجزه­گر به نام نمایش متوسل می­شویم .

 

  • نگاه فرهنگ جهانی به این مقوله چطور است؟

تولید نمایش برای رده­های سنی کودک در اغلب کشورهای پیشرفته جهان با بهترین امکانات و حتی با حمایت­های مالی دولت انجام می­شود. کشورهای شرق اروپا با بالاترین یارانه­های دولتی بیشترین تولیدکنندگان نمایش­های کودک محسوب می­شوند.کشورهای سوسیالیست نمایش کودک را ابزاری موثر برای تعلیم و تربیت در مسیر اهداف دولت و حکومت دانسته و حتی ساختمان­های مورد نظر برای نیل به این مقاصد در بهترین نقطه شهر در نظر می­گیرند.

 

  • کشورهای اروپایی صاحب نام تئاتر عروسکی چه رویکردی نسبت به این هنر دارند؟

برخورد کشورهای پیشرفته با این مقوله بسیار جدی و جریان ساز است. به عنوان مثال تئاتر جوانان برتر در شهر میلان ایتالیا که بزرگ­ترین گروه تئاتر کودکان و نوجوانان این کشور است از سال 1953 تشکیل شده و هزینه­های آن توسط انجلیکم که یک استودیوی متعلق به کلیساست است، تامین می شود. این گروه علاوه بر اجراهای حرفه­ای در شهر میلان به عنوان تئاتر سیار به ایتالیای شمالی و قسمت­­های ایتالیایی زبان سوییس سفر کرده به اجرای هم زمان با دوره­های تحصیلی کودکان و نوجوانان می­پردازد. شهر وین اتریش همواره میزبان بهترین و با کیفیت ترین نمایش های کودک و نوجوان در غرب اروپا بوده و در این شهر تفاوت چندانی میان تولید نمایش برای کودکان و بزرگسالان وجود ندارد. بازیگرانی که در تولید نمایش­های حرفه­ای بزرگسال به کار گرفته می­شوند در نمایش­های کودک و نوجوان نیز حضور داشته و تفاوتی در کارکردشان به چشم نمی­خورد.

 

  • نگاه ما در مشهد به این هنر چطور است؟

در حال حاضر مشهد در زمره معدود شهرهایی است که با حمایت نهادهای دینی و عقیدتی (همچون حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، آستان  قدس رضوی ، بنیاد شهید انقلاب اسلامی و…) تولید و اجرای نمایش­های ویژه کودک و نوجوان با شمولیت مضامین دینی و تربیتی را در برنامه­های خود قرار داده که این نمایش­ها با حمایت کامل و یا ضمنی نهادهای ذکر شده تولید می­شود و غالبا به صورت رایگان و با هدف انتقال مفاهیم خاص روی صحنه می­رود و بعضا به جهت سفارشی بودن از مشکل متن و محتوا رنج می­برد .

 

  • خلاءها و کمبودهای تئاتر کودک مشهد را بیشتر در چه می­بینید؟

یکی از خلاءهای بزرگ تئاتر کودک و نوجوان در شهر مشهد، عدم وجود زمینه آموزشی برای تربیت نیروهای متخصص در این زمینه و بالتبع تولید حرفه­ای این شاخه از هنر نمایش است. آموزش تئاتر کودک و نوجوان در بازار راکد آموزش تئاتر در این شهر جایی برای طرح پیدا نکرده و وقعی به این مقوله اساسی نهاده نمی­شود. اگرچه اخیرا دانشجویان رشته­های روان شناسی و ادبیات و… از مخاطبین ثابت نمایش­های کودک به توصیه استادان راهنما گشته­اند، اما جریان متقابل تاثیرگذاری مطابق آنچه در کشورهای اروپایی به صورت نصف و نیمه عمل می­کند. اخیرا مسئولین آموزش و پرورش استان نیز تلاش­هایی برای برگزاری دوره­های آموزشی برای مربیان تئاتر دانش آموزی داشته و با نگاهی عمیق تر و علمی­تر به مقوله تولید تئاتر با کودک و برای کودک پرداخته­اند .

 

  • نگاه اقتصادی به تئاتر کودک چگونه است؟

شاید مهم ترین معضل اجرای نمایش کودک و نوجوان در شهر مشهد و البته در سایر شهرهای مشابه، هزینه غیرمنطقی اجاره سالن است. در اغلب موارد 40 تا 70 درصد از درآمد یک گروه نمایش کودک و نوجوان که از محل فروش شکسته و بسته بلیت حاصل می­شود ، به صورت خالص به مالکین سالن­ها که غالبا نهادهای دولتی و شبه دولتی هستند پرداخت می­شود .جالب­تر آن که یکی از گران­ترین سالن­های تئاتر کودک و نوجوان شهر مشهد متعلق به آموزش و پرورش است! در حقیقت نهادهای متولی امر، خود از بزرگ­ترین موانع توسعه و ارائه نمایش برای کودکان و نوجوانان به شمار می­روند.

 

 

  • ظرفیت­های موجود در تئاتر کودک را چگونه می­بینید؟

پرداختن به تئاتر کودک و نوجوان از مهم ترین مسائلی است که رعایت استانداردهای لازم در تولید و اجرای آن به مراتب ضروری تر از نمایش بزرگسال است، اما با این وجود پتانسیلی مناسب برای رسیدن به محصولات مفید و مخاطب پسند وجود دارد، عدم جمع شدن این شاخصه­های مکمل، وضعیت تولید و اجرا را در شرایط نامناسبی نگاه داشته است. عدم حمایت از نمایش­های حرفه­ای تولید شده برای جشنواره­ها در اجرای عموم شهری، به صرفه نبودن اجرای متعدد و مستمر برای گروه تولید کننده، عدم نظارت دقیق بر نمایش­های غیر استاندارد کودک و نوجوان که به صورت غیر مجاز اجرا شده و فاقد کیفیت فنی و محتوایی است و نیز فقدان متون نمایشی مناسب در هر رده سنی به تفکیک و با در نظر گرفتن جنسیت، از جمله مهمترین نواقص موجود در نمایش کودک و نوجوان امروز مشهد است.

 

  • همیشه حرف آخری برای گفتن هست و حرف آخر شما؟

اگرچه با پی­گیری و علاقه برخی هنرمندان تئاتر خراسان چند صباحی است که تئاتر کودک و نوجوان شهر مشهد رونقی نصفه و نیمه یافته و در جشنواره­های معتبر ملی حساب جداگانه­ای برای مشهد باز شده، اما ادامه این مسیر حساس و صد البته دشوار حمایت بیش از پیش متولیان امر و دلسوزی­شان را، نه برای تئاتر کودک و نوجوان، بلکه برای ده­ها هزار کودک و نوجوان این شهر که مخاطبین امروز و سازندگان فردای جامعه هستند، می طلبد.

 

 

گفتگویی از سعید بابایی