آواز در عمل!
اخبار هنرمندان معمولا زودتر از دیگران به خود هنرمندان می‌رسد. چند سالی بود گه گاه می‌شنیدم جراحی هنگام عمل جراحی، آواز میخواند. از چند سال قبل هم کلیپی از آواز خواندن یک جراح در هنگام جراحی، در شبکه های اجتماعی دست به دست می‌شد که مشخصات جراح معلوم نبود و صورتش با ماسک پوشیده شده بود. به‌هرحال با جستجو او را جستم و با او مصاحبه‌ای ترتیب دادم.
دکتر ابوالفضل اقوامی متخصص اورولوژی است و 33 سال سابقه طبابت و 23 سال سابقه جراحی کلیه و مجاری ادراری در بیمارستان‌های تامین اجتماعی شهر مشهد را دارد و تا جایی که اطلاع دارم؛ او تنها کسی است که هنگام انجام عمل جراحی آواز می خواند .
گفت‌گوی خواندنی با این جراح را که به علت ضیق وقت در زمان استراحت در بین ویزیت بیماران انجام شده است را در زیر می‌خوانید.
- کمی درباره خود و علاقه‌تان به موسیقی بگویید.
موسیقی هنر شنیدن صدای کائنات است که از ابتدا در انسان وجود داشته. من از کودکی علاقه زیادی به صدای خوش داشتم . پس از آن هم هر نوع موسیقی که از رادیو می‌شنیدم را حفظ می‌کردم و با خودم زمزمه می‌کردم. تا اینکه اولین بار ترانه «زندگی بی چشم تو» از عبدالوهاب شهیدی و سپس »بت چین» از استاد شجریان شنیدم و از آن به بعد کاملا به سمت موسیقی اصیل و سنتی ایرانی روی آوردم. در سال 55 در جشن فارغ التحصیلی دبیرستان البرز تهران، تصنیف «بت چین» را با ارکستر ده نفره اجرا کردم که بسیاری از شخصیت‌های مهم هم حضور داشتند.
با ورود به دانشكده پزشكي، در همان سال، درس خواندن اولویت اصلی زندگی‌ام شد و آواز خواندن به حاشيه رفت و تنها زمانی که در مهماني‌هاي خصوصي حاضر می‌شدم لب به آواز گشوده و این‌کار را تنها در جمع همكلاسي‌ها و در مهمانی‌های خصوصی انجام می‌دادم.
- چقدر با دستگاه‌ها و نواهای موسیقی سنتی آشنا هستید ؟
در زمان انجام خدمت سربازی یک سال در تهران بودم و توفیقی شد استاد ناصح پور برخی از گوشه‌های ردیف‌های آوازی را یاد گرفتم و متاسفانه به علت مهاجرت به شهرهای دیگر برای انجام خدمات طرح نیروی انسانی و خارج از مرکز که برای پزشکان اجباری بود، از این آموزش‌ها محروم شدم. يكبار نزد استاد امير نظامي در خانه دانشجو و يكبار هم نزد استاد كيوان ساكت به آموزش ردیف‌های موسیقی با تار و نزد اساتید دیگر در مشهد به آموزش سه تار مشغول شدم اما هر بار به دلیل مشغله زیاد شغلم و حجم بالای دروس در پزشکی و به‌ویژه دوره تخصص بازهم روی علایقم به موسیقی پا گذاشتم و همیشه خود را این‌گونه توجیه می‌کردم که باید پزشک خوبی می شدم و یا موزیسین و نوازنده خوبی که شکر خدا هیچ‌کدام را نشدم !
- از چه زمانی خواندن در اتاق عمل را شروع کردید ؟
از سال 73 و تا قبل از آن به احترام و یا از ترس اساتید جرئت این کار رانداشتم اما احساس کردم شاید آواز خواندن در اتاق عمل کمی از فضای استرس‌آلود آن کم کند و بنابراین با صدای آهسته و پایین و با بستن در اتاقی که در آن عمل می کردم شروع کردم تا مزاحم سایرین نشوم. البته کمی نگران عکس العمل‌های پزشکان و پرسنل اتاق عمل بودم ولی اتفاقا بازخوردهای خوبی از همه پرسنل و پزشکان دریافت کردم که بته‌دریج درخواست‌ها برای بلند خواندن و باز گذاشتن درب اتاق عمل و نیز تقاضای آهنگ‌های درخواستی بیشتر شد.
- موقع خواندن تمرکزتان به هم نمی خورد ؟
خیر . شاید تمرکزم به مراتب بیشتر می‌شد؛ البته در عمل‌های مشکل و سخت که نیاز به تمرکز بیشتری هست اصلا نمی خوانم ولی اولا خواندن نیاز به تمرکز ندارد که حواس را پرت کند و ثانیا * نگاه بیماران به این موضوع چیست ؟
بیمارانی که با بی‌حسی نخاعی عمل می شوند و ضمن عمل هوشیار هستند بسیار لذت می برند و البته از استرس آنها کم می‌شود. بسیاری از آهنگ‌های سنتی حسی در وجود بیماران بیدار می‌کند و جالب اینجاست خودشان علت این موضوع را نمی دانند که این همان موسیقی کیهانی است که به طور ذاتی در وجود همه هست . به قول مولانا : «بانگ گردش های چرخ است این که خلق، می سرایندش به تنبور و به حلق، ما همه ابنای آدم بوده ایم، از بهشت این لحن ها بشنوده ایم ».
- نقش موسیقی درمانی را چگونه ارزیابی می کنید ؟
توضیح این مطلب در این فرصت کوتاه نمی گنجد ولی فقط بدانید وقتی اثر موسیقی بر همه گیاهان و جانوران و انسان با مدرک و سند به اثبات رسیده، انکار آن و مخالفت با موسیقی، مخالفت با علم است. چند سال قبل یکی از همکاران بیهوشی پایان نامه‌اش در مورد اثرات موسیقی بر نحوه بیهوشی بیماران و نیز میزان مصرف داروهای بیهوشی بود. در این تحقیق برای بیماران بیهوش با گوشی و هد فون موسیقی پخش می‌شد و نتیجه این شد که هم میزان مصرف دارو کم‌تر شد و هم به‌هوش آمدن بیمار تفاوت قابل توجهی از نظر آماری با سایر بیماران داشت. وقتی موسیقی به انسان بیهوش این اثر را می‌کند، ببینید بر آدم های هوشیار چگونه عمل می‌کند!
- آیا جراحان دیگری را هم می شناسید که در اتاق عمل هنگام جراحی بخوانند ؟
با گوش خود نشنیده‌ام ولی پرسنل قدیمی اتاق عمل از دکتر عشقی، متخصص چشم و صدای زیبایشان به خوبی یاد می‌کنند. برخی از همکاران را هم می بینم که زیر لب زمزمه‌هایی دارند ولی نه با صدای بلند و از ابتدا تا انتهای یک آهنگ و یا تصنیف .
- نظر همکارانتان و پرسنل در مورد خواندن شما هنگام عمل چیست ؟ نگران جو غالب در مورد موسیقی در جامعه نبوده‌اید ؟
همان‌طور که عرض کردم آن قدر از همکاران و پرسنل اتاق عمل بازخورد مثبت و عالی گرفته‌ام که رغبت مرا به ادامه این کار بیشتر می کند. در عرض 23 سالی که در اتاق عمل می‌خوانم از طرف هیچ فردی و مسئولی و نهادی از بالا تا پایین شکایت و تذکری نداشته ام، چه شفاهی و چه کتبی. بر عکس، بازخوردها همه عالی است به طوری که چند بار مسئولین درخواست اجرای کنسرت در بیمارستان از بنده کرده اند که من هم درخواستشان را قبول و یک بار در بیمارستان هفده شهریور و دو بار در بیمارستان فارابی برای پزشکان و پرسنل کنسرت‌هایی اجرا کردم .
دکتر اقوامی در مقابلم شروع به خواندن تصنیف « زمن نگارم، حبیبم خبر ندارد، زحال زارم، عزیزم خبر ندارد…». از او خداحافظی کرده و در اتاق را باز می‌کنم. ده نفری از بیماران گوششان را به درب اتاق چسبانیده تا بهتر بشنوند.
گفتگویی از نیلوفر اقبال