ماراتن تئاتر در خط پایان
تئاتر، جشنواره، اجرا، داور، التهاب، رقابت، نتایج، نقد و بررسی، رفاقت و … . همه این واژه‌ها برای تئاتری‌ها و تئاتر دوستان آشناست. وقتی که جشنواره‌ای برگزار می‌شود و تنور این رقابت داغ، باید دید در این ماراتن نفس گیر کدام گروه‌ها می‌توانند زودتر از بقیه خط پایان را رد کنند. جشنواره تئاتر استانی به عنوان مهم‌ترین رویداد تئاتری استان به کار خود پایان داد. تنور رقابت میان گروه‌های نمایشی از سراسر استان در مشهد داغ شده بود و هر گروهی سعی در اجرای بهتر کار خود داشت و این رقابت همیشه زیبا و جذاب بوده است. جشنواره‌ای که امسال بیست و هفتمین دوره خود را پشت سرگذاشت و برترین‌های آن به جشنواره تئاتر فجر معرفی شدند. این جشنواره نیز در کنار تمام رقابت‌ها و رفاقت‌ها و نکات خوب حاصل از آن خالی از ایراد و اشکال نبود و این تنها به این جشنواره ختم نمی‌شود بلکه هیچ جشنواره‌ای در هیچ کجا خالی از ایراد و اشکال و نارضایتی نیست.
مسابقه اصلی و نظرات کارگردان‌ها:
احسان عاقل کارگردان نمایش “صدای سکوت” شهرستان کاشمر به صبح امروز گفت: جشنواره بیست و هفتم طبق روال کارش را انجام می‌دهد اما به نظر من یکسری اتفاقاتی که در جشنواره می‌افتد باید پرداخته‌تر و پخته‌تر شود. مثلا در بحث استفاده گروه‌ها از سالن‌ها و تحویل سالن‌ها به گروه‌هایی که اجرا دارند برای کارگردان بسیار مهم است. هر گروهی که سالن را تحویل می‌گیرد بطبع طراحی صحنه‌ای دارد و اینکه به هر صورتی به سالن آسیب رسیده باشد درست نیست. سعی در حفظ سالن و نگهداری از آن توسط کلیه گروه‌ها الزامی است و اگر قرار باشد هرکسی که در سالن اجرایی دارد آسیبی به آنجا وارد کند اصلا سالنی باقی نخواهد ماند. دیگر مشکل اسکان گروه‌های شهرستانی است. بعد مسافت یکی از نکاتی است که حتما باید مد نظر قرار داده شود تا اعضای گروه‌ها راحت‌تر بتوانند به سالن‌های نمایش بیایند و تئاترها را ببینند. خیلی از بچه‌هایی که در جشنواره شرکت کرده‌اند به دیدن نمایش‌ها احتیاج دارند. چون بحث آموزش در شهرستان‌ها بسیار ضعیف است به طوری که می‌توانیم ادعا کنیم اصلا آموزشی نیست. استفاده از جلسات نقد و بررسی و همچنین برگزاری و شرکت در ورکشاپ‌های مختلف نیز می‌تواند به آموزش تئاتر در همین برهه زمانی کمکی شایان کند. اگر هدف این باشد که رشدی در تئاتر استان داشته باشیم و از این روزهای تئاتر شهرستان دور شویم آموزش برای شهرستان‌ها و بخصوص برگزاری ورکشاپ در جشنواره بسیار مهم است. هیات داوران بسیار شایسته و خوب هستند. داورانی که خودشان مشغول کار کردنند و دغدغه و مشکلات اجرا را می‌دانند بسیار بهتر هستند و این داوران از هر لحاظی شایسته برای این جشنواره‌اند. پیشنهاد من برای سال‌های آینده این است تا گروه‌ها از روز اول پذیرش بگیرند تا بتوانند به راحتی نمایش‌ها را به تماشا بنشینند.
عباس دانش‌دوست کارگردان نمایش “بی آنکه بدانیم بر عمق برف افزوده شد” از کاشمر نیز بیان داشت: من در این جشنواره به خاطر امکانات سالن خیلی اذیت شدم و به نظر من سطح جشنواره هر سال نسبت به سال‌های گذشته پایین‌تر آمده است. هتل خوب است، اما چه هتلی با چه امکاناتی! این خیلی بد است. ما شش نفر در یک اتاق هستیم. خانم‌های گروه من 11 نفر در یک اتاق هستند. پذیرش برای گروه‌های نمایشی در روز قبل از اجرا فراهم می‌شود و این مسئله باعث می‌شود تا نتوانیم همه اجراها را ببینیم و از کل ظرفیت‌های ایجاد شده در جشنواره استفاده کنیم. داوران جشنواره به نظر من یکی از بهترین تیم‌های داوری در چندسال گذشته هستند. یک گروه نمایشی برای یک کار ماه‌ها وقت می‌گذارد تا در جشنواره‌ای مثل جشنواره استانی نتیجه بگیرد. اما در روز اعلام اسامی گروه را تحلیل می‌کنند و از تعداد افراد کم می‌کنند و این باعث ایجاد استرس در کلیه اعضا و بویژه کارگردان می‌شود و کارگردان خود مجبور می‌شود دکور بزند. صدا و نور و .. را هماهنگ کند و تمام کاستی‌ها را مدیریت کند. اگر در سال‌های آینده در برگزاری جشنواره به چنین نکات ریزی توجه شود بسیار بهتر خواهد شد.
محمد رضازاده کارگردان “سه اورنگ” از سبزوار نیز در مورد جشنواره گفت: به گروه من که از سبزوار آمدیم در روز قبل از اجرا اسکان داده‌اند و هیچ کدام از گروه ما نتوانسته‌ایم کاری را ببینیم و حداقل برای خودمان تجربه‌ای شود و بتوانیم خودمان را محک بزنیم. در مورد اسکان هم متاسفانه تعداد نفرات زیاد در یک اتاق مشکل دیگری است که با آن دست به گریبانیم. یکی از نقاط قوت جشنواره انتخاب هیات داوران این جشنواره است که به حق داوران شایسته‌ای برای جشنواره انتخاب شده‌اند. در مورد سالن‌ها و امکانات آن راضی‌ام چرا که همکاری لازم در این زمینه با گروه شد. اجراها در صبح برای گروه اجرایی خیلی سخت است و اگر تمهیداتی اندیشیده شود تا در سال‌های آینده تعداد اجراها در هر روز کاسته شود تا زمان بین دو اجرا زیاد شود و هم اجراها در ساعت‌های مناسب‌تری باشد بسیار بهتر است یا اگر تعداد روزهای جشنواره یکی دو روز بیشتر شود یا تعداد کارها کم و با وسواس بیشتری انتخاب شود بهتر است. نکته دیگر اینکه بتوانیم کارهای جشنواره را ببینیم در حالی که خیلی وقت‌ها پشت در ایستادیم و کسانی به سالن راه پیدا کردند که از عموم بودند و اثری در جشنواره نداشتند.
سید امیر رستگار کارگردان نمایش “شاکو” از شهرستان قوچان نیز رد خصوص جشنواره بیست و هفتم گفت: جشنواره بیست و هفتم جشنواره خوب، پرقدرت و یکطرفه‌ای بود. منظور از یکطرفه این است که همان حواشی که همیشه در این جشنواره حاکم بود مثل نگاه سخیف به شهرستانی‌ها در این جشنواره حداقل در نوع جدول بندی‌ها و زمان اجراها و اختصاص سالن‌ها حاکم بود. قطعا جشنواره باید با نگاه علمی‌تر برگزار شود. یکی از مشکلات این جشنواره ندیدن کارها توسط گروه‌های شرکت کننده است به ویژه شهرستان‌ها. تعداد کارهایی که از شهرستان‌ها آمده امسال خیلی خوب است و از نکات خوب و مثبت این جشنواره می‌توان نام برد. قدرتمند شدن تئاتر شهرستان به تئاتر مشهد و استان کمک می‌کند. هیات داوران انتخاب شده بهترین انتخاب در بیست و هفت دوره گذشته است. پیشنهادم برای بهتر شدن جشنواره استانی این است که شورای تصمیم‌گیری تئاتر استان در نوع برگزاری جشنواره استانی وارد شود و تنها سیاست گذاری تئاتر مشهد نباشد.
محسن مسعودی فر کارگردان نمایش “جفت هیچ” از نیشابور در مورد جشنواره چنین گفت: به نظر من ساعت 10 صبح اصلا ساعت مناسبی برای داوری کارها نبود و این تمهید جشنواره نه برای من بلکه برای هیچ کدام از آثار جشنواره مناسب نبود. اتفاقات خوبی در جشنواره می‌افتد. افراد زیادی هستند که در پشت صحنه همیشه کار می‌کنند و دیده نمی‌شوند. از آنها تشکر می‌کنم. امیدوارم اتفاقات خوبی برای شهرستان‌ها در این جشنواره بیوفتد. سواد تئاتری در میان شهرستان‌ها نسبت به سال‌های گذشته رشد داشته و این خیلی خوب است. به عقیده من اگر تئاتر شهرستان رشد کند تئاتر مشهد و تئاتر استان رشد می‌کند.
احسان روحی کارگردان نمایش “ال‌کلاسیکو” از مشهد نیز نظرش چنین بود: به نظر من اگر این جشنواره‌ها بیایند و بروند ولی سازوکار و دبیرخانه دائمی برای این جشنواره بوجود نیاید فایده‌ای ندارد. یکی از دغدغه‌های ما این است که کار به هر نحوی تولید می‌شود اما هیچ حمایت مالی نمی‌شود. کمترین توقع ما این است که حداقل برای آماده‌سازی همین گروه‌ها در جشنواره بتوانند کمک مالی کنند. انجمن نمایش و اداره فرهنگ و ارشاد تلاش خود را در این زمینه می‌کنند اما متاسفانه این برای اثری که قرار است در ویترین تئاتر استان به نمایش در بیاید بسیار کم است و از لحاظ سخت افزاری مشکل داریم نه نرم افزاری چرا که گروه‌ها در بعد نرم‌افزاری کم نمی‌گذارند ولی مصداق‌های اولیه در باب سخت افزار وجود ندارد. زمان‌بندی سالن‌ها و اجراها هم می‌تواند بهتر باشد. نقطه قوت جشنواره به نظر من بخش تجربه‌ها بود که کارگردان اولی‌ها آمده بودند و خود را آزمایش می‌کردند. اما همان هم می‌توانست خیلی پخته‌تر و بهتر باشد. بحث آموزشی باید به صورت جدی چه در مشهد و چه در شهرستان‌ها آن‌هم به صورت مداوم صورت بگیرد تا ماحصل آن در جشنواره استانی دیده شود. هیات داوران یکی از بهترین هیات داوران چندسال اخیر هستند که انتخاب شده‌اند و این همسویی و هم‌جهت بودن داوران بسیار خوب است. متاسفانه در سال‌های گذشته بودند داورانی که همسو نبودند و پیوسته تنش بینشان بود. پیشنهاد من حمایت از نسل جدید تئاتر مشهد، هدایت آنها و کمک به آن بخش تئاتر استان که بتوانند بالانس باشند و همه باهم رشد کنیم هم مشهد هم شهرستان.
مهدی ضیا چمنی کارگردان نمایش حذفیات از مشهد نیز در مورد جشنواره چنین گفت: به نظر من زمانی که داوران اجراها را بازبینی می‌کنند. اگر حتی بیست نمایش خوب در جشنواره شرکت کرده است و به جشنواره راه پیدا کند هیچ ایرادی ندارد. حتی اگر تعداد نمایش‌ها کمتر هم باشد ایرادی ندارد. من فکر می‌کنم یکی از مشکلات برگزاری جشنواره همین است. این که تعدادی از نمایش‌ها شاید ظرفیت ورود به جشنواره را ندارند و همه این‌ها هزینه دارد و تمام هزینه‌ها می‌تواند به بخش‌های دیگر جشنواره تزریق شود. در مورد هیات داوران باید بگویم هیات داوران بسیار خوب انتخاب شده اند و این یکی از نقاط مثبت و خوب جشنواره است. در آخر تشکر می‌کنم از دوستان رسانه. سالیان گذشته دوستان تئاتری از این بعد محروم بودند که به صورت خود جوش نمایش‌هایشان تبلیغ شود اما امسال اتفاق خوبی افتاده است و خیلی از دوستان و اصحاب رسانه ممنونم.
تجربه نو شاید وقتی دیگر!!!
امسال بخشی در جشنواره جدای از بخش اصلی برگزار شد به نام تجربه‌ها که کارگردانان جوان و جویای نام و کمتر تجربه کرده پا در این میدان گذاشته بودند تا رقابتی جذاب را ترتیب دهند. با شناختی که از نام این بخش داریم معمولا این بخش به ایده‌های جدید و خلاق در اجرا و شیوه‌های اجرایی و همچنین جسارت کارگردانان و بازیگران و بقیه شناخته می‌شود. اما آنچه در شش کار راه یافته به این جشنواره دیدیم نه جسارتی داشت نه خلاقیتی جز یکی دو کار که آن هم به صورت محدود از خلاقیت‌هایی کم استفاده کرده بودند. حال سوال از مسئولین امر اینجاست. آیا لزومی بر برگزاری هرچند کم کیفیت این بخش بوده است یا ملاک آموزش، شناخت و استعدادیابی از میان جوانانی است که کمتر میدان می بینند و این میدان شاید مکانی باشد برای شناخته شدن بیشتر استعداد و توانایی آنها تا در سال‌های آینده بتوانند نماینده شایسته‌ای برای بخش مسابقه باشند؟ اصل بسترسازی برای چنین بخشی خیلی خوب است اما بهتر نیست در فراخوان برای این بخش نیز ظرفی جدا تعیین شود، نه اینکه سرریز بخش مسابقه در این بخش شرکت داده شوند؟ امیدوارم در سال‌های آینده نگاهی ویژه و پخته‌تر به این بخش شود تا مثل بخش مسابقه اصلی تنوری داغ را در خود داشته باشد و به قول معروف برای شرکت در این بخش سر و دست بشکنند.
در آخر به تمام عوامل برگزار کننده خسته نباشید می‌گویم و امیدوارم موفق باشند، جوانانی که بی ادعا، شبانه روز وقتشان را گذاشتند و هیچ وقت دیده نمی‌شوند. مقام اول را باید به آنها داد که اگر نبودند اجرایی هم نبود. وقتشان را نه برای هیچ کسی بلکه برای تئاتر و این تئاتر است که همه ما را دور هم جمع کرده است. به امید مسابقه سال بعد که باز تنور رقابت توسط همین گروه‌ها و همین جوانان داغ شود.
گزارشی از حامد دائمی
عکس از آنیتا جاویدان