حمل و نقل عمومی یا شخصی؛ مساله این است!
در حال حاضر همه می‌دانیم که حمل و نقل در برنامه‌های توسعه پایدار نقش چشمگیری دارد، از طرفی استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی دارای مزایای قابل توجهی است. صرفه‌جویی در هزینه‌ها و زمان، کاهش گسیل کربن و مصرف سوخت، کمک به حفظ محیط زیست و تقویت فرصت‌های فردی و اقتصادی از جمله این فواید و مزایا محسوب می‌شود.
همچنین هر جزء از جامعه ما (افراد، خانواده‌ها، اجتماعات و مشاغل) می‌تواند از حمل و نقل عمومی بهره ببرد، که این نوع حمل و نقل انواع مختلفی مانند اتوبوس، مینی‌بوس، مترو، تاکسی، وَن‌های مسافربرو خطوط ویژه BRTدارد.
اما اینکه تا چه اندازه مردم و در راس آن‌ها مدیران و مسئولان ما از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند، نکته‌ای قابل تامل است. نکته‌ای که سعی شده در این گزارش تا حدودی به آن پرداخته شود.
نگاه مدیران و مسئولان شهری نسبت به حوزه حمل ونقل عمومی و میزان استفاده آن‌ها از وسایل عمومی برای جابجایی در سطح شهر مطالبی است که در ادامه می‌خوانید، پاسخ‌هایی که شاید سوال بسیاری از مخاطبان باشد، با این مضمون که مدیرانی که دم از فرهنگسازی می‌زنند و شعار استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی به جای وسیله‌های شخصی را می‌دهند، تا چه حد پایبند این موضوع هستند.
وقتی حرف از فرهنگ و فرهنگسازی می‌شود شاید نخستین سازمان که به ذهن هر کسی می‌رسد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد؛ به همین دلیل برای شروع به سراغ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی رفتیم.
فرهنگ سازی باید از بستر مردمی شکل بگیرد
سیدسعید سرابی با تاکید بر نقش فرهنگسازی در استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی می‌گوید: مساله ترافیک یکی از موضوعات گره خورده با فرهنگ عمومی جامعه است. فرهنگ عمومی هر جامعه نقش و تاثیر بسیار زیادی در موضوع ترافیک دارد و به صورت قطع یکی از مهمترین اتفاقاتی که در حل مساله ترافیک باید رخ دهد، فرهنگسازی است، زیرا ترافیک علاوه بر ایجاد مزاحمت‌ها و مشکلات شهری، مساله آلودگی و زیست محیطی را نیز به همراه دارد.
او به الگوی آشکار پویش سه شنبه‌های بدون خودرو درایجاد فرهنگ اشاره می‌کند و می‌افزاید: اقداماتی مانند پویش سه شنبه های بدون خودرو که درواقع یک پویشی مردمی است، در فرهنگ سازی و موج سازی برای توجه دادن افکارعمومی به مقوله ترافیک و سوق دادن در جهت حرکت به داشتن شهری پاک بسیار موثر است. همچنین انتخاب پویش‌هایی اینچنینی بسیار مناسب است، زیرا فرهنگسازی باید از بستر مردمی شکل بگیرد و کارهایی که حاکمیت‌ها، شهرداری، دستگاه‌های اجرایی و نهادهایی که در حوزه ترافیک فعالیت می‌کنند، انجام می‌دهند، نمی‌تواند به آن صورت سبب ایجاد فرهنگ شود.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: من نه به صورت مشخص در راستای این پویش، اما تا حد ممکن خیلی از مسیرهای رفت وآمدم را پیاده طی می کنم زیرا علاوه بر تاثیر پیاده‌روی بر سلامت، معتقدم که این اقدام انسان را از سبک زندگی ماشینی خارج می‌کند.
وجود نواقص در ناوگان حمل و نقل شهری مشهد
او تاکید می‌کند: من دوچرخه نیز دارم و مقیدم که در طول هفته حداقل دوباراز آن به صورت تفریحی استفاده کنم اما بیشتراوقات برای خرید و حتی کار ترجیح می دهم مسافت‌هایی را که امکان‌پذیر است، پیاده طی کنم.
اما سرابی در پاسخ به سوال میزان استفاده خانواده‌اش از وسایل نقلیه عمومی، می‌گوید: متاسفانه خانواده من هم درصد زیادی از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده نمی‌کنند، که دلیل آن هم علاوه بر نبود فرهنگ سازی مناسب، کسری‌های موجود در ناوگان حمل و نقل شهری مشهد است این در حالی است که در کشورهای پیشرفته و شهرهایی با استاندارد بین المللی، وسایل نقلیه شهری بسیار متنوع، با کیفیت و سریع است وشهروند ترجیح می‌دهد از این وسایل به جای وسیله شخصی استفاه کند. به نظر من مشهد، با استانداردهای بین‌المللی و شهری فاصله زیادی دارد.
دوست دارم یکبار با دوچرخه به محل کار بیایم
سید جواد حسینی، معاون سیاسی،امنیتی و اجتماعی استانداری خراسان رضوی طرح‌هایی از قبیل سه‌شنبه‌ها بدون خودرو را تاثیرگذار می‌داند و بیان می‌کند: از بحران‌هایی که کلانشهرهای کشور ما را تهدید می‌کند بحران آلودگی هوا و آلودگی صوتی است؛ طرح سه‌شنبه‌های بدون خودرو طرح خوبی است که به رفع شدن هر دو بحران ذکر شده کمک می‌کند.
او می‌افزاید: دوچرخه شخصی ندارم و تا به حال از دوچرخه برای تردد در شهر استفاده نکردم اما دانستن این طرح باعث شد تا به این فکر کنم تا حداقل روز سه‌شنبه به صورت نمادین این کار را انجام دهم.
حسینی می‌گوید: از وسائل حمل و نقل عمومی زیاد استفاده می‌کنم؛ اگر شب‌ها زودتر محل کار را ترک کنم و نیمه شب نباشد با راننده به سمت مقصد نمی‌روم و از وسائل نقلیه همگانی استفاده می‌کنم.
او تعداد سفرهای درون شهری در مشهد را بسیار زیاد می‌داند و به این معضل اشاره می‌کند که: متاسفانه شهروندان گاهی برای مقاصد بسیار کوتاه و حتی خرید مایحتاج روزمره از وسیله نقلیه تک‌سرنشین استفاده می‌کنند.
با دوچرخه در خیابان‌های بزرگ احساس امنیت نمی‌کنم
محمدهادی مهدی‌نیا، رئیس کمیسیون عمران و طرح‌ریزی شهری می‌گوید: از دوچرخه در محله‌ای که در آن زندگی می‌کنم برای ورزش و تردد درهمان محدوده استفاده می‌کنم اما در خیابان‌های اصلی و یا برای رفتن به محل کار نه، زیرا زیرساخت‌های مناسب آن وجود ندارد و احساس خطر می‌کنم و احتمال وقوع حادثه را می‌دهم.
او می‌افزاید: در میان وسایل نقلیه عمومی تنها از مترو برای تردد استفاده می‌کنم؛ همچنین سایر اعضای خانواده‌ام نیز از وسائل نقلیه همگانی استفاده می‌کنند اما دوچرخه ندارند.
مهدی‌نیا نیز به نبود زیرساخت‌های مناسب برای استفاده از دوچرخه اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: نکته بسیار مهم در استفاده از دوچرخه این است که باید زیرساخت‌های آن از جمله مسیرهای مخصوص دوچرخه ایجاد شود تا راکبان آن احساس خطر نکنند؛ در دورانی که در کشور آلمان تحصیل می‌کردم مسیر چند کیلومتری را بدون احساس خطر از منزل تا دانشگاه با دوچرخه می‌رفتم و حتی اساتید دانشگاه نیز با دوچرخه می‌آمدند.
او می‌گوید: اگر زیرساخت‌ها ایجاد شود، در بحث فرهنگسازی استفاده مسئولان از دوچرخه و وسائل نقلیه عمومی می‌تواند تاثیرگذار باشد، اما اگر در طرح‌هایی که نمایشی و یک روزه است از مسئولین بخواهیم به صورت نمادین از این وسائل استفاده کنند تاثیر زیادی نخواهد داشت.
استفاده مسئولان از وسایل حمل ونقل عمومی بسیار تاثیرگذار است
مجتبی بهاروند، دبیر کمیسیون حمل ونقل و ترافیک شهری در پاسخ به این سوال که دوچرخه چه جایگاهی در زندگی روزمره‌اش دارد، می‌گوید: از دوچرخه به دلیل آرتروز گردن استفاده نمی‌کنم اما روزهایی که در سطح شهر مشغله زیادی نداشته باشم -که در هفته حداقل یک یا دو روز اینگونه است- پیاده و با استفاده از وسائل نقلیه عمومی مانند مترو به محل کار می‌روم؛ اعضای خانواده‌ام نیز دوچرخه شخصی دارند و از وسائل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند.
او به برخی موانع بر سر راه استفاده از وسائل نقلیه عمومی اشاره می‌کند و می‌افزاید: شاید برخی از مسئولان در رده‌های بالا نتوانند به دلایل امنیتی، مشغله زیاد و یا نبود وسائل نقلیه مناسب در مسیرهای موردنظر از وسائل نقلیه عمومی استفاده کنند.
بهاروند ادامه می‌دهد: دیده و شنیده‌ایم که بزرگان ما از پیامبر اسلام(ص) تا فرماندهان جنگ همواره پیشگام و پیشقدم در امور بودند و مردم آن‌ها را سرلوحه خود قرار می‌دادند؛ امروز نیز اگر مسئولان و افراد شناخته شده ما در زمان‌هایی که برای آن‌ها مناسب است از حمل و نقل عمومی استفاده کنند، تاثیر بسیار مناسبی در فضای عمومی خواهند گذاشت و مردمی که آن‌ها را می‌شناسند مسئولان را در کنار خود می‌بینند و به استفاده از وسائل حمل و نقل عمومی ترغیب می‌شوند.
استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی زمان‌بر است
امیر شهلا، عضو شورای شهر مشهد در خصوص استفاده از دوچرخه شخصی برای رفتن به محل کار با اشاره به این موضوع که هم خودش و هم فرزندانش دوچرخه دارند و از آن استفاده می‌کنند، ادامه می‌دهد: دوچرخه شخصی در حمل و نقل شهری برای من جایگاهی ندارد؛ تنها به قصد ورزش و دوچرخه‌سواری از آن استفاده می‌کنم، زیرا معتقدم باید مرتب و تمیز به محل کار بروم و استفاده از دوچرخه باعث می‌شود عرق کنم و خاکی شوم.
او هم به نبود زیرساخت‌ها برای استفاده از دوچرخه اشاره می‌کند و می‌گوید: مشکل اصلی سد راه استفاده از دوچرخه و یا وسایل حمل و نقل عمومی عدم وجود زیرساخت‌های لازم است؛ اگر بخواهیم با این وسایل به محل کار مراجعه کنیم زمان زیادی صرف می‌شود که در این دوران پرمشغله امکان آن نیست.
****
در ادامه این گزارش تلاش کردیم تا با سرهنگ غلامرضا بوستانی، رئیس پلیس راهور مشهد نیز وارد گفتگو بشویم تا از سبک و سیاق زندگی‌اش در خصوص استفاده از وسایل نقلیه عمومی یا شخصی مطلع شویم، اما متاسفانه او از این امر سرباز زد و به نوعی پاسخگو نبود.
می‌دانیم که فراهم کردن بستری مناسب برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی نیازمند فرهنگ سازی است که با برنامه‌ریزی در حوزه مدیریت فرهنگی و اجتماعی میسر می شود و می تواند نقش بسزایی در بهبود چالش‌های اقتصاد، انرژی و محیط زیست باشد و کیفیت بهتری از زندگی برای ما به ارمغان آورد. اما اینکه این فرهنگسازی از چه کسانی شروع شود، مساله دارای اهمیتی است زیرا کسانی که به عنوان الگو برای مردم قرار می‌گیرند، می‌توانند به مراتب نقش تاثیرگذارتر داشته باشند اما بازهم سوالی که ایجاد می‌شود این است که مدیران و مسئولان شهری ما تا چه حدی در این جایگاه ایفای نقش می‌کنند؟
بهتر است قضاوت در این مورد را به مخاطبان واگذار کنیم که پاسخی برای سوالات پیش آمده بیابند و با در جریان گذاشتن سرویس در شهر «صبح امروز» به بازتاب نظرات مردمی کمک کنند.
سرویس در شهر «صبح امروز»