باهمیم تا سلامتی
بعد از تهران که به عنوان پایتخت و مهم‌ترین کلانشهر ایران، مشهد یکی از بزرگترین‌شهرهایی است که به لحاظ پزشکی، قطب مهمی در جذب بیماران مختلف با چند بیمارستان مهم و کلیدی به امر سلامت و درمان عمومی می‌پردازد. نام دکتر شیخ، دکتر هاشم راد و بسیاری از پزشکان حاذق مشهدی را بارها شنیده‌ایم، گردهمایی‌های بزرگ سالانه، یادبودهای باشکوه و تعداد دیگری از مراسم‌های ویژه گاهی یاد و خاطره پزشکان از خود گذشته مشهدی را یادآور می‌شود، اما این کافی نیست. کسی با مسئولیت سنگین حیات و زندگی مردم را برعهده گرفته، سزاوار بهترین قدردانی ها است. بازهم تقویم ورق خورد و روز «پزشک» فرا رسید. بهانهای شد تا پای صحبت‌های یکی از پزشکان جوان مشهد بنشینیم. کسی که نام شهر و کشورش را در مجامع معتبر جهانی بر سر زبان‌ها انداخت با تواضع تمام پای گفت‌وگو با «صبح امروز» نشست.
دکتر سيامک زارعي قنواتي، متخصص و جراح چشم، دانشیار دانشگاه، عضو اصلی هیات مدیره انجمن چشم پزشکی ایران، مدير امور بين الملل دانشگاه علوم پزشکي مشهد، داراي فوق تخصص جراحي قرنیه و عيوب انکساري از دانشگاه UCLA آمريکا و فلوشیپ فوق تخصصی بيماري‌هاي سطحي چشم و کراتوپروتز از دانشگاه ميامي- آمريکا و فوق تخصص سگمان قدامی از دانشگاه شهید بهشتی تهران است.
مدیر امور بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی مشهد در اولین صحبت‌هایش با تبریک روز پزشک به جامعه پزشکی گفت: درکشورهای مختلف روزهای متفاوتی را به نام روز پزشک نامگذاری می‌کنند. در ایران هم به مناسبت زادروز بوعلی سینا این روز به نام پزشک نامگذاری شده است. این اتفاق خجسته را به همکاران عزیزم تبریک می‌گویم.
«محبوبیت پدرم» مرا ترغیب کرد
زارعی قنواتی افزود: با اینکه من درخانواده ای بزرگ شدم که همه اعضای آن پزشک بودند اما اجباری برای پزشک شدن من وجود نداشت. عاملی که باعث شد من به این حرفه علاقمند شدم مربوط به زمانی می شود که پدرم دوران طرح تخصصی خود را در تربت جام می گذراند و احترامی که مردم به ایشان می‌گذاشتند برایم دلچسب بود. شاید همین خاطرات کودکی من را علاقمند به این کرد وارد رشته پزشکی شوم.
این عضو هیات علمی دانشگاه در مورد سوابق تحصیلی خود بیان کرد: سال 74 وارد دانشگاه شدم 81 پزشک عمومی را تمام کردم وهمان سال توانستم تخصص چشم پزشکی را ادامه دهم. سال 85 تخصص را تمام کردم و هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد شدم. بعد ازآن برای فوق تخصص سگمان قدامی وارد دانشگاه شهید بهشتی تهران شده و ومجددا دوسال برای آموزش فوق تخصصی جراحی قرنیه وعیوب انکساری در دانشگاه UCLA و فلوشیپ بیماری‌های سطحی چشم وقرنیه مصنوعی در دانشگاه میامی امریکا درس خواندم. در مجموع از اتمام دوران تخصص تا کنون 11 سال است که مشغول طبابت هستم.
سختی‌های شیرین و تلخ
سیامک زارعی درباره سختی‌های حرفه پزشکی گفت: بعضی از سختی‌ها، سختی شیرین است. مطالعه زیاد، طولانی و بعضا طاقت فرسا جزیی از رشته پزشکی است. کشیک‌ها و بیدارخوابی ها اتفاق هر روز یک پزشک است اما این‌ها چون غالبا به همراه رضایت بیمار است خستگی آن روحی نیست و بیشتر جسمی است . همه این موارد در مجموع جزء خاطرات خوش دوران زندگی هر پزشک است.
اما اگر روند درمان بیمار با موفقیت روبه رو نباشد و مشکلاتی و عوارض برای بیمار ایجاد شود، این‌ها اتفاق‌هایی است که می‌تواند یک پزشک روحا خسته و افسرده کند. حتی تلخی بعضی از این اتفاقات سالهای سال با یک پزشک خواهد بود.
خطاهای پزشکی و ناآگاهی بیمار
عضو هیات مدیره انجمن چشم کشور اضافه کرد: در خصوص خطاهای پزشکی باید بگویم اکثر خطاهایی که اتفاق می افتد یا مواردی که رضایت بیمار حاصل نمیشود، چیزی نیست که مطلوب پزشک باشد.
پزشک قطعا دوست دارد که بیمار به صورت کامل بهبود یابد. اما این یک واقعیت است که از لحاظ پزشکی اگر شما بهترین درمان را هم انجام دهید، بازهم احتمال عوارض ناخواسته پزشکی وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اضافه کرد: در مواردی که پزشک در مورد عوارض درمان اطلاعات کمی به بیمار ارایه کند، امکان ایجاد سو تفاهم در بیمار وجود خواهد داشت که این یکی از مواردی است که پزشکان باید به آن توجه ویژه ای کنند. البته علاوه بر آگاهی بخشی توسط پزشک، خود بیمارهم باید در مورد عمل جراحی، ابعاد و عوارض احتمالی آن مطالعه کند.
بعنوان مثال از هر 4-3 هزار نفری که عمل جراحی چشم را انجام می‌دهند، یک نفر دچار عفونت می‌شود و از این اتفاق نمی‌توان بطور کامل جلوگیری کرد. این اتفاق بخشی از واقعیت عمل جراحی است و در همه جای دنیا هم پیش می‌اید.
وی درباره نحوه برخورد صحیح با خطاهای پزشکی تصریح کرد: بیمار باید پزشک را در حامی و مورد اعتماد خودش بداند تا با امکان غلبه بر بیماری حاصل گردد. یک کار تیمی که بیمار و کادر پزشکی در یک تیم هستند و هدفشان شکست بیماری است. در این روند که بر پایه اعتماد دو طرفه و احترام است، بعد از بروز عوارض احتمالی بیمار باید از پزشک بپرسد که «گام بعدی درمان چیست؟» یا «چگونه این مشکل را حل کنیم؟» . اگر مریض تمرکز خود را بر نقش پزشک در ایجاد این عوارض بگذارد، تخریب رابطه و روحیه پزشک و بیمار نتایج بدی را برای هر دو طرف به دنبال دارد.
زارعی قنواتی با اشاره به این که رسانه‌ها در پوشش دادن اخبار و حوادث مربوط به خطاهای پزشکی باید دقت کنند، تصریح کرد: باید واقع‌بینانه و بدون مبالغه با این موضوع برخورد کرد. من منکر اشتباهات و خطاهای انسانی در حرفه پزشکی نیستم. در همه شغل‌ها انسان‌ها دچار خطا می‌شوند و در حرفه پزشکی به خاطر این که پای زندگی یک فرد در میان است، فشار زیادی بر روی دوش پزشک است. در همه جای دنیا این موارد رخ می‌دهد اما اعتماد بیمار و پزشک کمتر خدشه دار می گردد. باید همگی تلاش کنیم تا اعتماد بیمار به پزشکی از بین نرود. فشارهای رسانه ای یا اجتماعی بر پزشکان می تواند باعث تعلل آنان در اقدامات درمانی گردد و جسارت آنان را برای انجام اقدامات مفید درمانی کاهش دهد. پزشکی که از عوارض احتمالی درمان بهراسد دست به انجام هیچ اقدامی نخواهد زد.
توصیه به همکاران جوان تر
از هر فرد، هر بیمار و هر استاد می توان نکات فراوان علمی یا اخلاقی آموخت. اگر نکته ای برای فرآگیری نمی یابیم احتمالا آنقدر نکته سنج یا تیز بین نیستیم. “چشم ها را باید شست، جور دیگر باید دید”
گزارشی از مهسا هاشم‌آبادی