بی‌توجهی نسبت به پرورش فرهنگ شهروندی
شهرها، هميشه آرايش نوين خود را مي‌طلبند و انگيزه براي بروز تغيير در آنها، قوي است. اين استعداد تغييرجويي، ناشي از آن است كه چرخ حيات و زندگي در شهرها، هميشه كمال جو و پوينده است و بر يك دايره بسته نمي‌چرخد. ازآنجا که اکثر جمعیت‌های انسانی امروزه در شهر ها ساکن هستند، پرداختن به هویت شهری بسیار حائز اهمیت است. فضاهای عمومی در این مقوله بخشی از هویت شهری هستند که نه تنها عناصر مهمی در ارتقاء کیفیت کالبدی و زیبایی شناختی شهرها محسوب می‌شوند، بلکه مکانی برای تسهیل و ترویج تعاملات انسانی به شمار می‌روند. این فضاها از طریق افزایش حس همبستگی اجتماعی و ایجاد جوامع سرزنده و شاداب در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان موثرند. چنین ویژگی‌هایی فضاهای عمومی را از دیرباز تا کنون به یکی از موارد مورد علاقه و توجه طراحان، برنامه‌ریزان و مدیران شهری تبدیل کرده است. بُعد اجتماعی از فضاهای عمومی در زمینه ارتباط میان افراد در فضای عمومی جامعه، نحوه ادراک فضا توسط افراد و واکنش آنها در رابطه با محیط بحث می‌کند.
رشته‌های جوهری شهر، به تار و پود تمدن و تاريخ پيوسته‌اند
زندگي در شهرها، بر يك خط كه رو به سوي پيشرفت است، در حركت است و ناظر بر اين حركت، قراردادهاي اجتماعي و قوانين مدني و سازمان‌هاي قاعده‌مندي است كه ناشي از آرمان‌هاي مدنيت و پيامد روابط مدرن شهري پديد آمده‌اند و به موجب همان آرايه‌هاي مدني كه مورد پذيرش جامعه شهروندي است و وظيفه قانوني نظارت را عهده‌دار شده‌اند، زندگي شهري به حركت و چرخش است.
در رابطه با خلیل آباد اين امر مطرح است كه متأسفانه هم‌پا و همگام با رشد ابعاد كمّي شهر (جمعيت، ساختمان‌هاي مسكوني و اداري، خيابان‌ها و معابر و پاساژها و گذرگاه‌هاي تجاري و خدماتي و مجتمع‌هاي مسكوني) به توسعه آن، باكفايت، درست و به گونه اي پايدار انديشيده نشده است و به عبارتي به پرورش فرهنگ شهروندي و تقويت مباني فرهنگ شهري كه منجر به تقويت فضاهاي شهري و شهروندي مي‌شود، اهتمام بايسته و شايسته مبذول نشده است.
لیلا قرایی، کارشناس مسائل اجتماعی در گفت و گویی با بیان اینکه پرداختن به شهر و توجه كردن به فضاهاي آن، داراي مباني و اصول و اهدافي است كه همه تاريخي، فرهنگي و اجتماعي اند و براي تأمين نيازهاي جسماني و رواني شهروندان به كار گرفته مي شوند، گفت: بند بند رشته‌هاي جوهري شهر، به تار و پود فرهنگ و تمدن و تاريخ پيوسته‌اند و مقوله ذاتي شهر، برخاسته از قواعد مدنيت و از مظاهر عيني و نماد مادي فرهنگ مدني است.
لیلا قرایی با اشاره به اینکه اولين زاويه بي توجهي به فضاي خلیل آباد، از ناحيه «فرهنگ شهري» روا شده است، افزود: متأسفانه گاهي مواقع اتفاق مي افتد كه فرد نه شهر را متعلق به خود و نه خود را متعلق به شهر مي داند، به آينده شهر بي توجه بوده و به گذشته آن كاري ندارد. نفع فردي خود را مي جويد و به جمع و مسئوليت خود بي توجه است.
وی اظهار کرد: برخی افراد از بلندنظري و بلند طبعي تاريخي و فرهنگي به دور هستند و از روحيه نظم پذير جدا و از منش قانون، گريزان‌اند؛ در ساختمان‌هايي چون قوطي كبريت مستقر مي شود اما خود را در برابر نظافت، بهداشت شهر، آب، برق، تلفن، گاز و اموال و اشياء عمومي گسترده در سطح شهر، مسئول نمي‌داند.
باید بسترهای توسعه دهنده روابط شهروندی را حمايت كرد
کارشناس مسائل اجتماعی گفت: كم توجهي متوليان امور شهر در ساليان گذشته به بسترها و زمينه‌هاي پرورشي «فرهنگ شهروندي» و «روحيه شهري» زمينه پرورش فرهنگ شهروندان را تقويت نمي‌كند اگرچه لازم است بسترهاي توسعه دهنده روابط شهروندي را حمايت كرد تا با قرار و جاگيري ساكنان يك شهر بر آن بستر و در آن فضا، همه با احساس تعلق به شهر و رعايت فرهنگ شهروندي براي بالندگي شهر بيشتر بكوشند.
وی تصریح کرد: بيراه نيست اگر بگوييم جوامع انساني، معادل ساعات بيدار بودنشان در معرض پرورش و آموزش اند، بخشي از اين فضا، متعلق به فضاي شهروندي است.
قرایی بیان کرد: در واقع ما در يك فضاي شهروندي، به پرورش و آموزش خود و ديگران مشغوليم از اينرو تقويت و پرورش فضاي آموزشي و پرورشي شهري و شهروندي متوجه متوليان امور شهر است، به عنوان نمونه تابلوهاي هدايت كننده در خيابان‌ها و معابر كه راكبان وسايل نقليه را در مسير درست راهنمايي و نحوه درست عبور و مرور را آشنا مي‌سازد ناظر و هدايتگر قانوني‌اند تا حركت و رانندگي با رفاه اجتماعي پيوند برقرار كند.
وی عنوان کرد: مورد ديگر از زمينه‌هاي پرورشي و تقويتي فضاي شهروندي، ناشي از گسترش فضاهاي شهري شهروندي است. به نظرم رنج اصلي فضاهاي خلیل آباد ناشي از فقدان تشكلهاي مدني در حوزه فضاهاي شهروندي و يا فقدان روحيه مسئوليت پذيري شهروندان در برابر مسئوليت و وظايف محوله است.
خلیل‌آباد نيازمند پرورش فضاهای شهروندی و شهری است
این کارشناس مسائل اجتماعی ادامه داد: يادمان باشد توسعه شهرها، مقوله اي جدا از رشد آنها نيست و رشد شهرها هم امري غيرقابل اجتناب و بديهي و پي آمد تحولات اجتماعي و اقتصادي است يعني آنكه شهرها گسترده مي شوند، جمعيت آنها بالا مي‌رود، ساختمان‌سازي صورت مي‌گيرد و به معابر و خيابان‌ها و ارتفاع شهر، افزوده مي‌شود، اما، اين توسعه شهرهاست كه اين امكان را فراهم مي‌آورد تا به شهرمان هويت بخشيم و فضاهاي شهروندي‌اش را گسترش دهيم.
وی اظهار کرد: در توسعه يابي شهر است كه فضاهاي اجتماعي و مردمي، براي حضور افراد و تجمع آنان فراهم مي شود. به مراكز تفريحي و فرهنگي متناسب با رشد شهر، افزوده مي شود و بدين طريق با گسترش فضاهاي شهروندي افراد مي توانند با خود و ديگران كنار بيايند و احساس غريبه بودن نكنند از اين رو شهر ما نيازمند پرورش فضاهاي شهروندي و شهري است.
وی بیان کرد: به دليل فقدان مراكزي چون گردشگاه‌ها، پيست‌هاي دوچرخه‌سواري، موتورسواري، اسبدواني و اسب‌سواري، اسكيت و پياده‌روي، سينما و.. چه بسياري از افراد، رها در خيابان و دور ميادين و سر چهارراه‌ها و در طول معابر پر رفت و آمد تجاري به ابطال اوقات گرانقدر، يعني تنها سرمايه‌اي كه در اختيار دارند خيابان‌هاي اصلي شهر را گز مي‌كنند.
***
باید دريابيم كه خلیل آباد نيازمند پرورش فضاهاي شهري و شهروندي و اعمال فرهنگ برخاسته از انديشه شهروندي است. نبايد در خلیل آباد در كنار هم باشيم و از كنار هم بگذريم؛ با هم حرف بزنيم و داد و ستد كنيم؛ اما در يك تاكسي و يا يك ميني‌بوس شهري كنار هم بنشينيم و نسبت به هم غريبه و در يك جمعيت شهري، با هم زندگي نكنيم.
يادمان باشد اگر فضاهاي شهري و شهروندي ما از حالات و صفات «كوي»، «محل»، «گذر»، «پاتوق» و «كوچه» تهي شده است، بايد به دليل جبرهاي ناشي از گسترش سطوح شهري به ايجاد و پرورش فضاهاي برخاسته از آرايه‌هاي نوين شهري اقدام كنيم و هويت اجتماعي و فرهنگي خود را استمرار بخشيم.
سرویس در شهر «صبح امروز»