پادشاه پرده‌نشین
مجسمه نادر شاه افشار و سربازانش یکی از معروف ترین مجسمه‌های ساخته شده توسط ابوالحسن صدیقی – نقاش و مجسمه ساز ایرانی – است که بیش از 50 سال، از فراز پایه‌ای سنگی میزبان گردشگران است؛ این مجسمه برنزی با ارتفاعی در حدود 5 متر، شاهکار مجسمه سازی معاصر ایران به شمار می‌رود که با الهام از اندیشه اتحاد ایران طراحی و ساخته شده است و در آن نادر شاه افشار در قامت شاه مقتدر ایرانی در پیشاپیش سربازان خود که هریک لباس یکی از اقوام ایرانی را به تن و سلاحی در دست دارند در حال حمله است.
بهار سال 94 بود که پروژه مرمت این مجسمه عملیاتی شد و نادرشاه و سربازانش پشت حصاری از داربست‌ها و پوشش‌های دیگر پنهان شدند؛ وعده مسئولان و مرمت کاران برای رونمایی دوباره از این مجسمه تیرماه 95 بود که به دلایلی که فنی اعلام شد به تعویق افتاد و پس از آن نیز تعویق‌های پیاپی نصیب نادرشاه و سربازانش شد و تنها پس از مدتی پوشش‌های آن قدری کاسته شد و فقط داربست‌های آن برای ادامه پروژه مرمت باقی ماند.
طبق نوشته‌های موجود در این باغ، طرح مطالعه، مستندنگاری و آسیب‌شناسی مجسمه نادرشاه با همکاری مشترک اداره کل میراث استان خراسان رضوی و با مجری‌گری پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی – فرهنگی در حال انجام است و بررسی شرایط محیطی و آلاینده‌های جوی با مکاتباتی که با اداره محیط زیست استان صورت گرفته است و اطلاعات لازم جمع‌آوری شده است.
بدون شک در گذر زمان، این اثر ارزشمند استاد ابوالحسن صدیقی نیاز به توجه‌های این چنینی از سوی مسئولان برای ماندگاری دارد و این پروژه مرمت اتفاق شایسته‌ای است، حال آن که طولانی شدن این طرح و به تعویق افتادن‌های پیاپی آن حاشیه‌ها و نگرانی‌هایی برای دوست داران فرهنگ و تاریخ این سرزمین به همراه داشته است.
با توجه به اهمیت این مجسمه در تاریخ و فرهنگ مشهد و برای مردم شهر، سرویس ویژه اتفاقیه با پیگیری توانست تا اولین گزارش رسمی اداره کل میراث فرهنگی در خصوص پروژه ترمیم این مجسمه را دریافت کند و همچنین با برقراری ارتباط با کارشناسان این حوزه نظر آنان را نیز جویا شود.
کار کارشناسی، عملی و دقیق برای حفظ مجسمه برای آینده دلیل طول کشیدن پروژه است
سرپرست معاونت میراث فرهنگی در گفت‌وگو با اتفاقیه در خصوص مجسمه نادرشاه و یارانش در پارک نادری گفت: مجسمه بزرگ و برنزی نادر سوار بر اسب همراه سربازانش بر روی پایه سنگی بلندی به ارتفاع 12 متر در مجموعه باغ نادری مشهد به سفارش انجمن آثار ملی ایران توسط استاد ابوالحسن صدیقی ساخته و در هفدهم آبان ماه 1339 با حضور و نظارت ایشان نصب گردید؛ بخشی از ارزشهای هویتی واهمیت این اثر علاوه بر گره خوردن نام استاد بزرگ پیکره تراش ایرانی – ابوالحسن صدیقی – در ایجاد اثر، موقعیت خاص مکانی ، شاخصهای طراحی معماری موزه توسط استاد سیحون ، جانمایی در دل یک باغ ایرانی و … است که ارزشهای آن را دو چندان می‌نماید .
حسین اصغری ثانی با اشاره ضرورت حفظ این مجسمه و اهمیت بررسی تمام جوانبی که در آسیب رساندن به این اثر می‌تواند دخیل باشد مانند موقعیت مکانی و جغرافیایی اثر و بحث آلودگی هوا و ساختار خود اثر افزود: میتوان از طریق بازبینی و مدیریت صحیح حفاظتی و مرمت این عوامل مخرب را تحت کنترل دراورده و یا به حداقل رساند.
وی ادامه داد: بدین منظور قبل از هرگونه اقدام اجرایی، تیمی متشکل از گروه مشاورین ازدانشگاه صنعتی شریف، گروه مجری از پژوهشکده مرمت، گروه نظارت از اداره کل موزه‌ها و نظارت مقیم و گروه مستندسازی با تخصص‌های مرتبط توسط معاونت میراث فرهنگی خراسان تشکیل شد.
اصغری ثانی در تشریح راهبردهای معاونت میراث فرهنگی در خصوص حفاظت و مرمت مجسمه نادر در طی سه سال اخیر گفت: پس از پیگیری‌های صورت گرفته در خصوص تامین اعتبار لازم برای این پروژه از محل اعتبارات استانی و ملی، شرح خدمات لازم با اولویت بندی در این اقدامات تهیه و تکمیل شد و قرارداد پروژه مطالعات فاز اول با پژوهشکده مرمت اشیا تاریخی بسته شد.
وی ادامه داد: در فاز دوم پروژه که در آن به بحث مطالعات تکمیلی، مستندسازی و فاز اجرا پرداخته می‌شد، نشست‌های تخصصی در خصوص درک و شفاف‌سازی اهمیت موضوع با پژوهشکده مرمت اشیا تاریخی برگزار شد.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی با اشاره به ایجاد شرایط کارگاهی در اطراف مجسمه در فاز دوم پروژه برای بررسی، شناخت و انجام اقدامات مورد نیاز برای حفاظت و استحکام بخشی اثر بیان کرد: مراحل قانونی انتخاب تیم مجری جهت پاکسازی و مرمت اثر انجام شد و تیم مکمل شامل مجری و مشاور طرح با همکاری مراکز علمی معتبر و متخصص در زمینه‌های مختلف پروژه تشکیل و مشغول به کار شدند.
وی با اشاره به سایر اقدامات صورت گرفته از قبیل مستندسازی و تهیه آرشیو برای استفاده‌های آینده، بازدیدهای دوره‌ای و مستمر کارشناسان علمی، مجری طرح و ناظر عالی از پروژه و اعلام گزارشات کتبی و شفاهی افزود: در حال حاضر در فاز سوم این پروژه قرار گرفته‌ایم که از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است و شامل برنامه‌ریزی درخصوص بررسی و دستیابی به طرح حفاظت بعد از مرمت، برنامه‌ریزی در خصوص برگزاری همایش در خصوص چگونگی برخورد با مجسمه‌های هنری نصب شده در فضاهای شهری، معرفی موردی مجسمه نادر و پوشش نهایی آن بر اساس نتایج مطالعات فاز دوم پروژه می‌باشد.
رونمایی مجدد مجسمه تا پایان سال 96
رضا سلیمان نوری در گفت و گو با اتفاقیه در رابطه با طولانی شدن فرآیند مرمت مجسمه نادرشاه افشار در باغ نادری گفت: این مجسمه به دلیل جنس خاص آن که از برنز است، در طول زمان به دلیل آلودگی هوا، بارش باران‌های اسیدی و فعل و انفعالات شیمیایی دچار آسیب‌هایی شده است و بدنه مجسمه خوردگی‌هایی پیدا کرده است که برآیند این مشکلات ایجاد شده برای مجسمه باعث شد تا فرآیند بازسازی و مرمت آن آغاز شود.
این فعال حوزه میراث فرهنگی ادامه داد: به دلیل اینکه آرشیو و اطلاعات دقیقی از نحوه ساخت، جنس آلیاژ استفاده شده، سایر مشخصات جزئی و نقشه‌های این مجسمه در دست نبود، برای انجام بهسازی کامل آن نیاز به کارهای علمی بود تا مجسمه به طور دقیق، بدون ایجاد تغییرات در اصل اثر مورد مرمت قرار گیرد.
وی با بیان این موضوع که آزمایشات و مطالعات دقیق در رابطه با مجسمه نادرشاه صورت گرفته است که همین مطالعات دقیق یکی از عوامل تاخیر در فرآیند مرمت بوده است افزود: کار علمی با جدیت تمام برای حفظ اصالت اثر انجام شد که کار سختی نیز بود و پس از اتمام مطالعات مرمت مجسمه آغاز شد.
عضو انجمن چهار باغ بیان کرد: کل مجموعه باغ و آرامگاه نادری ثبت ملی است که به تبع آن تمام اجزا و ساختمان‌های این باغ نیز ثبت ملی است و نیازی به ثبت جداگانه مجسمه نبوده است.
سلیمان نوری در خصوص اتمام پروژه مرمت مجسمه و رونمایی دوباره آن گفت: امیدواریم در صورتی که اتفاق پیش‌بینی نشده‌ای رخ ندهد تا پایان سال 96 این مجسمه دوباره رونمایی شود.
گزارشی از حسین خندان‌دل