هنر، آقابالاسر نمی‌خواهد
رضا کیانیان در سلسله نشست‌های آبادانی مشهد که با عنوان «جایگاه فرهنگ و هنر در خراسان دیروز و امروز» و با همکاری انجمن علمی اقتصاد توسعه منطقه‌ای ایران، در مشهد برگزار شد، گفت: هنرمند آقابالاسر نمی‌خواهد. مدیری که خودش فیلم ندیده است چطور می‌خواهد تعیین کند که هنرمند چه بسازد؟ چه کسی می‌خواهد به کارگردان ما بگوید که چطور فیلم بسازد؟ وقتی قرار باشد هنر آقا بالاسر و صاحب داشته باشد هنر به خفا می‌رود.
آسیب دخالت‌های دولتی
در این نشست ابتدا حجت الاسلام علی اکبر علیزاده تصریح کرد: هر گاه در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی حضور پیشکسوتان را شاهد بودیم کارها بهتر پیش رفته است. اگر نگاهی به پیشینه خراسان بزرگ داشته باشیم خواهیم دید که پیشکسوتان در عرصه‌های مختلف چه نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند.به عنوان مثال انجمن‌های ادبی خراسان در سال‌های 1300 تا 1320 در ساختمان مجموعه باغ نادری با حضور بزرگانی چون ملک‌الشعرای بهار و تعداد دیگری از چهره‌های شناخته شده که هر کدام منبع فیضی بوده‌اند و انجمنی نه در سطح مشهد که در سطح جهان ایجاد کرده‌اند.
هر کدام از این چهره‌های پشتوانه عظیمی هستند. سئوال من این است که این انجمن‌ها و فضاهای فرهنگی به چه چیزی بستگی داشت؟
این پرسشی است که امروز باید دنبال آن باشیم. در هر برنامه و جشنواره و همایش مدیران ارشد به عنوان سخنران‌های اصلی ورود پیدا می‌کنند و این در حالی است که حتی واژه‌ها را نمی‌شناسند و تپق می‌زنند. منی که درآن جایگاه نیستم نباید برای کسانی که درگیر یک جریان هنری و فرهنگی هستند تصمیم بگیرم.
انجمن‌ها و گروه‌ها در ظاهر شکل آزاد دارد اما باطن آنها کاملا حاکمیتی است. در نتیجه فرهنگ تنها قربانی این فضا می‌شود. پیشکسوتان هنر خیلی از دست رفته‌اند، خیلی از هنرمندان ما از شهرمان رفته‌اند. این هنرمندان را چطور باید حفظ کرد؟ جواب من این است که تنها با مدیریتی که توسط خود این هنرمندان باشد و آنها در آن نقش داشته باشند.
اگر الان رخوت ایجاد شده است و دلشکستگی و دلگرفتگی ایجاد شده برای این است که نامحرمان مدعی اداره این حوزه هستند.
سینما رام نمی‌شود!
در ادامه سعید سهیلی کارگردان نام‌آشنای کشور با ادای دینی به رضا کمال علوی هنرمند پیشکسوت و درگذشته تئاتر استان و گفتن اینکه «روحت شاد رضا کمال علوی» گفت: به یاد دارم که رضا کمال علوی مدت‌ها در خانه افتاده بود و منتظر بود که دیگر از دنیا برود و دیگر امیدی نداشت. ما با این هنرمند چه کردیم؟
مشهد درد دارد
سهیلی در ادامه تأکید کرد: سینما یک هنر سرکش است و مثل بقیه هنرها نیست و رام نمی‌شود و به همین دلیل است که در همه حکومت‌ها سینما بیشتر دچار چالش شده است، چون ذاتش به گونه‌ای وحشی و افسارگسیخته است. سینما مثل عقاب و شاهین است اما خیلی از مسئولین می‌خواهند از این شاهین مثل بلبل استفاده کنند. آنرا در قفس کنند تا برایشان چهچه بزند. سینمای خوب سرکش است مثل کیارسمتی و فرهادی. فیلم‌ساز بد مثل زاغ و کلاغ است اما هیچگدام از اینها داخل قفس در نمی‌آیند و هر قدر هم که آنها در قفس نگهداری شوند برای آنها آواز نمی‌خوانند.
سینما کارش غار کشیدن است و اگر می‌بینیم که دچار چالش می‌شود به این دلیل است که نگاه درستی به آن نمی‌شود خیلی‌ها انتظار دارند که سینما مدح‌گو باشد در حالی که نمی‌شود.
حالا باید پرسید چه باید کرد؟ و از کجا آغاز کنیم؟
مشهد شهری است که دردهای بسیاری دارد و باید که این دردها ریشه‌یابی شود. جوان‌های این شهر به شدت ناامید و مأیوس‌اند. وقتی وارد مشهد می‌شوی از در و دیوار شهر غم و ناامیدی می‌بارد. به نظرم مشکل اولی که در مسئولین وجود دارد ابتدا این است که کم سلیقه، کج سلیقه، بی‌سلیقه و بدسلیقه‌اند. در سفری به مشهد دیدم که نام بلواری را سلسله الذهب گذاشته‌اند که نمی‌دانم کجایش زیبنده است. اینها ناشی از کج سلیقگی است.
هنر در ذات انسان است
در پایان این مراسم رضا کیانیان گفت: فرهنگ و هنر در مشهد مثل امام رضا(ع) غریب است و این از تعداد انگشت شماری که اینجا حاضر شده‌اند، مشخص است.
هنر دولتی هیچگاه جواب نداده است و قدرتمندترین حکومت‌ها خواستند هنر را به بند بکشند و نشده است، آنها رفته‌اند و هنر باقی مانده است. بحثی که دوست دارم مطرح کنم این است که چرا هنر ماندنی است و چرا هنر زیر بار نرفتنی است چون خداوند آن را در ذات بشر قرار داده است.
ما هفت هنر داریم و اینها هنرهایی است که در تمام دنیا می‌شمارند و می‌شناسند. از میان هنرهای هفتگانه ادبیات و شعر و سینما بعدا به هنرها پیوست اما انسان از بدو تولد با هنر بیگانه نبوده و نیست. وقتی بچه به دنیا می‌آید چه کسی به او شیر خوردن یاد می‌دهد هنر هم مانند همین ذاتی است. بچه‌ها که کمی بزرگتر می‌شوند شروع می‌کنند به تئاتر بازی کردن. حتی در بازی بچه‌ها تئاتر دیده می‌شود. یک پسر بچه با یک تکه چوب اسب می‌سازد و با آن بازی می‌کند و اینها فطری اوست. اینها را کسی به ما یاد نداده است جز اینکه خداوند در ذاتمان قرار داده است.
چرا ما در برابر فطرت بشر می‌ایستیم و در برابر هنر و به تبع در برابر خداوند می‌ایستیم. چرا چنین غروری بر ما حاکم می‌شود؟ چه کسی می‌خواهد جواب دهد که موسیقی حرام است؟ اگر موسیقی حرام است چرا خداوند آن را در وجود بچه قرار داده است. ببینید وقتی برای بچه شعری با آواز می‌خوانید خوشش می‌آید و این را کسی به او یاد نداده است جز اراده خداوند که این را در نهاد آدمی قرار داده است.
کاری به کارمان نداشته باشید
در زمان تمام دولت‌ها وقتی وزیر ارشاد تعیین می‌شود مجله‌ها از ما می‌پرسند چه انتظاری دارید و من همیشه می‌گویم هیچ انتظاری. فقط کاری به کار ما نداشته باشند. هنرمند آقابالاسر نمی‌خواهد. مدیری که خودش فیلم ندیده است چطور می‌خواهد تعیین کند که هنرمند چه بسازد؟ چه کسی می‌خواهد به کارگردان ما بگوید که چطور فیلم بسازد؟
وقتی قرار باشد هنر آقا بالاسر و صاحب داشته باشد هنر به خفا می‌رود. امروز آمار می‌گوید بیشترین گروه‌های موسیقی زیر زمینی در مشهد است چرا چون جلوی آن را گرفته‌اند و این در حالی است که خراسان همیشه مهد هنر بوده است.
هنر چون در ذات انسان است قرار نیست مدیری داشته باشد اگر هنرمد نباشد وزرات ارشاد به چه دردی می‌خورد؟ چون ما هستیم وزارت ارشاد است اما متأسفانه معادله برعکس شده است. در همین چهار سال دولت آقای روحانی چون ایشان کمتر به هنر گیر داد چه اتفاقی افتاد؟ در تهران در آخرین سال‌های آقای احمدی نژاد شبی 20 تئاتر اجرا می‌شد اما همین شب‌ها در تهران 150 نمایش اجرا می‌شود و هر شب حدود ده هزار نفر مخاطب تئاتر هستند چون نظارت‌ها برداشته شد و دست هنرمندان را باز گذاشتند.
بعد از تهران مشهد است با شبی هفت تئاتر و بعد از آن شهرهای دیگر که برخی حتی تئاتر ندارند. در مشهد بعد از تمام این جلوگیری‌ها می‌بینیم که تئاتر همچنان زنده است و مخاطب دارد.
بزرگترین هنر جهان سینما است و ما این هنر را در دست داریم، امروز مخاطبان سینما در جهان بسیارند و امریکا با سینما تمام جهان را تسخیر کرده و سلیقه جهان را تغییر داده است.امریکا سینمایجهان را خرید و سلیقه خودش را به آن تحکیل کرد. فقط دو سینما در جهان وجود دارد که با سلیقه امریکا فیلم نمی‌سازد. ابتدا هندوستان است و سپس سینمای ایران که بزرگش کیارستمی است. هنوز سینمای ایران مقاومت کرده است و امیدوارم که بتواند باز هم مقاومت کند اما اگر کاری به کارش نداشته باشند.
گزارشی از نوید موسوی