انتخاب دموکراتیک یک شهردار
شورای شهر یکی از دستاوردهای مهم مردم سالاری است. نهادی که به وسیله شهروندان انتخاب می شود تا شهرشان را اداره کند. مهمترین کار این شورا انتخاب یک شهردار شایسته برای اداره شهر است. البته در برخی کشورها انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم انجام می شود.
حاصل انتخابات اخیر شورای شهر مشهد افرادی هستند که همه از میان اصلاح طلبان و اعتدال گرایان برگزیده شده اند. آنچه از نشست ها و رایزنی های اولیه این شورا گزارش شده است نشان از آن دارد که می خواهند طرحی نو دراندازند و در مشهد کاری کنند کارستان. نمونه ای از همکاری های موثر بر پایه معیارهای مردم‌سالاری و پرهیز از منازعه‌های سیاسی و گروهی. این منش را می توان در ملاقات هایی که تا کنون داشته اند مشاهده کرد.
انتخاب شهردار را هم گویا بر همین سبیل پیش برده اند. به روشی که به طور غیر مستقیم مردم را هم در این انتخاب سهیم کنند. رایزنی هایی را با افراد مختلف انجام داده اند که گاه حاصل آنها به مطبوعات و شبکه های اجتماعی هم کشیده شده است. نتیجه آن اخیرا در یک فهرست ۲۲ نفره از افرادی منتشر شده است که کاندیدای این شورا برای شهردار مشهد می باشند. ظاهر این روش بسیار شفاف، دموکراتیک و پسندیده است. اما مشکلاتی را هم در بر دارد که به چند مورد از آنها اشاره می شود:
۱- انتشار چنین فهرستی ممکن است باعث شود قطب های قدرت پس از آنکه نام فرد مورد نظرشان را در میان کاندیداهای شهرداری شورا ندیدند به روش هایی که خود می دانند، بخواهند فشارهای غیر قانونی و غیر معمول را بر شورا وارد کنند تا مگر بر تصمیم ایشان اثر بگذارند. امید است چنین اتفاقی نیافتد و این کانون های قدرت جایگاه شورا را درک کرده و اجازه دهند نمایندگان منتخب مردم بر اساس تشخیص خود عمل کنند.
۲- اگرچه این روش انتخاب شهردار به وسیله شورای منتخب بسیار شفاف و متضمن حداکثر مشارکت مردمی در انتخاب شهردار شایسته می باشد، اما با توجه به پیچیدگی هایی که در این فرآیند وجود دارد شاید اصولا مناسب تر این بود که شورا تمام فرآیند و فهرست کاندیداهای مورد نظرش را تا قبل از آنکه رسما در صحن علنی شورا مطرح نشده است منتشر نمی‌کرد. بدیهی است هیچ قانونی اعضای محترم شورا را موظف به انتشار زودهنگام اسامی کاندیداها و یا انتشار فرآیند انتخاب و رایزنی هایش برای رسیدن به افراد مناسب نکرده است.
۳- برخی از کاندیداهایی که ممکن است افراد شایسته و مناسبی هم برای مقام شهردار مشهد باشند وقتی می بینند قبل از آنکه کار به جای محکمی رسیده باشد نامشان نقل محافل است انگیزه و رغبت قرار گرفتن در فهرست کاندیداهای شهرداری را از دست می‌دهند.
۴- شهرداری یک مقام صرفا اجرایی نیست که بتوان فهرست بلندبالایی از کاندیداهایی برایش تهیه و سپس در یک فرآیند گزینشی و بررسی صلاحیت، آن فهرست را غربال کرده و نهایتا به یک فرد رسید! شهردار یک مقام ارشد شهریست و در واقع هویت و شخصیت هر شهر را نمایندگی می کند. این مقام همزمان با مسئولیت سنگین اجرایی یک جایگاه ارزشمند و سمبلیک نیز به شمار رفته و افرادی بر این کرسی باید تکیه زنند که چنین ویژگی هایی را در شخصیت خود داشته باشند.
چه بسا شایسته تر این بود که افراد شاخصی که در شایستگی آنها تردید کمی هست در جلسات محرمانه شورا بحث می شد و پس از نهایی شدن به عنوان گزینه اصلی و قطعی با آن فرد تماس می گرفتند. بعد چنانچه آن فرد نمی پذیرفت، همین روند برای نفر بعدی انجام و تکرار می شد. در این صورت هم امکان دخالت غیر مسئولانه کانون های قدرت از میان می رفت و هم افراد شایسته در محیطی امن و آسوده برای انتخابشان به عنوان شهردار با شورا تعامل می کردند.
اکنون اما با آنچه پیش رفته و هیج تردیدی نیست که براساس نیت خیر و شفاف سازی فرآیند تصمیم سازی و تصمیم گیری در شورای جدید بوده است، چاره ای نمانده جز اینکه همگان از تصمیم شورای منتخب حمایت کنند. از کاندیداهای فهرست اعلام شده نیز انتظار می رود با جدیت تمام با شورا همکاری کرده و بی آنکه توقع انتخاب قطعی داشته باشند اجازه دهند همین فرآیند به سرانجام برسد و شهرداری مشهد به دست یک شهردار توانمند و شایسته سپرده شود.
حسین ثنایی‌نژاد
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی