مسئولیت اجتماعی در کار خیر خلاصه نمی شود
اگر بخواهیم قضاوت کنیم که تک تک افراد جامعه در قبال مسائل اجتماعی و فرهنگی اطراف خود چقدر حساس هستند به میزانی از مسئولیت پذیری فردی در مقابل اجتماع می رسیم. وقتی افراد اجتماع مجموعا در قبال مسائل مسئولیت پذیر باشند مسئولیت اجتماعی معنا و مفهوم پیدا می کند. بنابراین اگر بخواهیم مسئولیت اجتماعی را گسترش دهیم ، در وهله اول باید افراد مسئول داشته باشیم، افراد منفعل باید راهبردی فعالانه در پیش گیرند. زندگی فرد و اجتماع در هم آمیخته است و همانقدر که زندگی افراد به جامعه تعلق دارد زندگی اجتماعی نیز در سرنوشت فرد تاثیر دارد. بنابراین ما در اجتماع هیچ وقت فرد نیستیم .
دکتر غلامحسین حقدادی با اشاره به تاریخچه مسئولیت اجتماعی گفت: سابقه طرح موضوع مسئولیت اجتماعی به حدود 60 سال قبل بر می گردد و عمدتا مربوط به شرکت‌های تجاری بود که قبل از آن بیشتر مسئولیت های اقتصادی و قانونی را مهم می دانستند. این موضوع آنقدر اهمیت پیدا کرد که بنیاد مدیریت کیقیت اروپا برای آن استاندارد 26000 را تعریف کرد.
معاون امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی افزود: در شرایط حاضر وقتی به سازمان‌های مسئول اجتماعی در ایران نظر می‌کنیم به تعدادی از سازمان‌ها و ادارات برمی‌خوریم که عمدتا نقش حمایت و یا توانمندسازی دارند؛ درحالی‌که توجه نمی‌کنیم که این مسائل اجتماعی را چه سازمان‌ها، گروه‌ها، شرکت‌ها و افراد ایجاد کرده و می‌کنند چرا تولید کنندگان مشکلات اجتماعی به‌طور سازمان یافته در حل مسائل اجتماعی دخالت ندارند و یا خود را مسئول نمی‌دانند. مثلا وقتی سازمان بهزیستی باید به حمایت و توانبخشی از معلولین بپردازد و از بیت المال هزینه‌های سنگین خرج کند مسئولیت اجتماعی افراد و سازمان‌ها و شرکت‌هایی که با نقص عملکرد شان هر روز تعداد زیادی معلول جسمی، حرکتی نخاعی و یا روانی تولید می‌شود کجاست، چرا این گروه‌ها و شرکت‌ها در قبال خسارات اجتماعی که تولید می‌کنند پاسخگو نیستند.
پیامدهای منفی و مثبت افراد
وی افزود: هرفعالیتی که فرد یا گروهی که در جامعه انجام می دهد کم یا زیاد پیامدهای اجتماعی مثبت و منفی دارد، وقتی ذی نفعان از پیامدهای مثبت بهره مند می شوند باید در قبال پیامدهای منفی نیز مسئولیت بپذیرند بنابراین حس مسئولیت اجتماعی باید مستمر و منتشر در فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی جاری باشد. اگر در عمل بخواهیم این موضوع را درهمه آنانی که لازم است مسئولیت اجتماعی را جدی بگیرند جا بیاندازیم باید تمامی موسسات، شرکت‌ها، ادارات ، سازمان‌ها، گروه‌ها در ماموریت و چشم انداز و خط مشی‌ها و مقررات و به‌ویژه منشور اخلاقی، مسئولیت اجتماعی خود را لحاظ کنند و آن‌را در محصولات و خدماتی که به مردم می‌دهند تسری دهند، حقوق شهروندی و حقوق مصرف‌کنندگان یکی از اینها است، همه سازمان‌ها و گروه‌ها باید در قبال رخدادهای اجتماعی بحران زا که به نحوی پیامد کار آنان است، هزینه‌های مالی و غیرمالی پرداخت کنند، این پرداخت‌ها می‌تواند با راه اندازی گروه‌های مشارکت اجتماعی مثل خیریه‌ها، بنیادها و …است و مثلا همانطور که ما در خصوص محیط زیست الزامات جدی برای هم فعالان اقتصادی داریم باید الزاماتی برای هم فعالان اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی داشته باشیم که هزینه آلایندگی اجتماع و فرهنگ را بپردازند و ضایعات اجتماعی را بازیافت کنند و اجتماع سبز را رقم بزنند. حال باید نخبگان و مسئولان بررسی کنند این همه عوارض و ضایعه اجتماعی که چهره جامعه را تغییر داده از کجا حاصل شده است.
خیران اجتماعی بازوی قوی کنترل آسیب‌های اجتماعی
حقدادی تصریح کرد: ما در کشورمان افراد خیر فراوان داریم که از مدرسه‌سازی و حمایت و سرپرستی کودکان یتیم، وقف برای کار خیر و امثال آن هزینه می‌کنند اما اینها احساس مسئولیت فردی درمقابل مشکلات اجتماعی است. اینها به قصد ثواب و سپاس‌گزاری از خداوند متعال انجام می‌دهند و حتی توقع سپاس‌گزاری ندارند زیرا نیت خیرخواهانه دارند ، احساس مسئولیت اجتماعی دارند، کمک‌های فراوانی نیز انجام می دهند، مثلا بیش ازتعداد کودکان یتیم در حال حاضر حامی یتیم داریم، یا بیش از آنکه کودک بی سرپرست داشته باشیم داوطلب سرپرستی کودک داریم و در این امور مسئولیت اجتماعی وجود دارد.
ولی آنچه در این نوشته دنبال می کنم این است که عده ای از افراد بخاطر آسیب زایی و آلایندگی که در محیط اجتماعی ایجاد می کنند مسئول پاک کردن و جمع آوری و بازیافت و توان مند سازی ضایعات اجتماعی نیز هستند.
همه افراد جامعه باید جوابگوی اعمالشان باشند
وی خاطرنشان کرد: وقتی کالاهای غیراستاندارد معلول درست می‌کند وقتی قاچاق کالا خانواده را به طلاق می‌کشد وقتی عدم توجه به سلامت کارگران، بازنشستگی پیش از موعد ایجاد می‌کند و در هیچکدام از اساسنامه این شرکت‌ها و گروه‌ها الزامی برای پاسخگویی بر پیامدهای اجتماعی ناگوار وجود ندارد نتیجه آن می شود که روزبروز بر تعداد معلولان ، نیازمندان، معتادان، کودکان بی سرپرست، زنان سرپرست خانوار نیازمند، بیماران ناشی از آلودگی و بسیاری از اینها افزوده می شود و اینها پشت نوبت مستمری یا حمایت سازمان‌های حمایتی دپو می شوند. و هزینه آنان نیز از خزانه دولت و از جیب مردم پرداخت می‌شود بدون آنکه مردم مسئول ایجاد این مشکل باشند.کشور ما اعلامیه توسعه هزاره را در سال 2000 امضاء کرده است و متعهد شده است که تا سال 2015 در خصوص 8 هدف توسعه‌ای با استفاده از تمامی امکانات و ابزارهای دست یابد و همه شرکت‌ها به مشارکت اجتماعی در تحقق این اهداف هزاره دعوت شده‌اند.
بهزیستی را تنها نگذارید!
حقدادی عنوان کرد: تمامی سازمان‌های غیردولتی مهم حوزه اقتصادی و تشکل‌های مدنی در کنار سازمان‌های دولتی مرتبط در این قضیه متعهد شده اند بنابراین وقت آن رسیده است که سازمان بهزیستی که در احکام دایمی توسعه متولی سلامت اجتماعی است فعالانه در این عرصه حضور یافته و افراد و سازمان‌ها و گروه‌هایی که مسئولیت اجتماعی را مخدوش می‌کنند شناسایی و از طریق تصویب لوایح قانونی ملزم به پرداخت هزینه پیامدهای منفی فعالیت خود کند و سازمان‌های دولتی و غیردولتی نیز مسئولانه در کنار بهزیستی قرار گیرند، زیرا سازمان بهزیستی به تنهایی قادر به حل معضلات اجتماعی موجود نیست. اگر نبود حس مسئولیت اجتماعی خیرین در سال‌های گذشته بسیاری از خدمات اجتماعی بهزیستی در شرایط حاضر نیز به تحقق نمی پیوست بهزیستی محور مسئولیت و سلامت اجتماعی است، اگر جامعه‌ای سالم ومسئولیت پذیر می خواهیم به یاریش بشتابیم.
گزارشی از نیلوفر اقبال