تحریم “ربنای شجریان” در رسانه ملی
چندی پیش خبری مسرت‌بخش برای علاقمندان به استاد آواز ایران در خبرگزاری‌ها منعکس شد. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای به صداوسیما پخش ربنای “محمدرضا شجریان” در ایام ماه رمضان را از ریاست رسانه ملی درخواست کرد. برای مردم ایران بالاخص خراسانی‌ها که در این مدت از شنیدن صدای هنرمند محبوب خود محروم بوده‌اند موجی از امید تازه شد. به خصوص که در ایام انتخابات نیز نامهربانی‌هایی توسط مخالفان دولت نسبت به شجریان انجام شد، تا جایی که بیماری این هنرمند را دست‌مایه توهین به رییس جمهور قراردادند. روحانی تنها کسی بود که در مناظره‌های انتخاباتی صراحتا به ادامه “تحریم ربنای شجریان” اعتراض کرد.
به نظر می‌رسید که این گفته‌ها و اعتراضات مردم به ادامه این روند با درخواست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با توجه به “ثبت ربنای شجریان” به عنوان”میراث فرهنگی کشور”، فضا را تغییر دهد. اما انتشار نامه‌ای از عضو شورای نظارت بر صداوسیما به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دوباره فضا را ملتهب کرد.
در بخش‌هایی از نامه محمد جواد لاریجانی خطاب به صالحی‌امیری آمده است:
- در مورد نامه منتسب به جناب‌عالی خطاب به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی دائر بر ضرورت پخش تلاوت منتخبی از آیات چند سوره از کلام‌الله مجید با صدای هنرمند معروف آقای شجریان ضروری دانستم که نکته مهمی را خدمتتان عرض کنم.
- از آنجا که موضوع دفاع از ایشان یک مناقشه سیاسی شده است، لذا در تلاوت مذکور توجه به آیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و این امر خلاف موازین شرعی تلاوت است. لذا خواهشمند است که سایر قطعات آوازی آن هنرمند را مطرح فرمائید که اتفاقا دارای ساختار موسیقیایی مهمتری هم هستند. حتما می‌دانید که تحت‌الشعاع قرار گرفتن توجه به آیات باهرات نسبت به مقارنات آنقدر مهم بوده که برخی از فقهای بزرگ تلاوت ملحون را مورد شبهه قرار داده‌اند.
- البته این حساسیت در میان موسیقی‌دانان بزرگ و حرفه‌ای هم مطرح است و آنان غالبا ابا دارند که قطعات مهم ترکیبی آنان همراه با آواز پخش شود، زیرا معتقدند توجه به الحان و معانی (و گاه حرکات متناظر بدنی) توجه به رموز و ظرافت‌های نهفته در تناسب‌های ایقاعی را که جوهر اصلی هنر موسیقی است، تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
لاریجانی علاوه بر این که دفاع از “ربنای شجریان” را یک مناقشه سیاسی نامیده، ایراداتی را به ساختار موسیقیایی اثر و ظرافت‌های نهفته در تناسبات ایقاعی وارد دانسته است. البته اشاره‌ای داشته است به این نکته که از نظر برخی فقها این اثر مورد شبهه است.
پخش اذان “موذن‌زاده” هم قطع می‌شود؟
با توجه به پخش ربنای شجریان در سالیان متمادی و کارشناس نبودن محمدجواد لاریجانی در زمینه موسیقی، دلایل فوق به ملغمه‌ای از توجیهات شباهت دارد.
حسام‌الدین سراج در واکنش به این صحبت‌ها گفت: وقتی صحبت از موازین شرعی به میان می‌آید، به نوعی بحث حلال و حرام موسیقی مطرح است اما اینکه ربنای استاد شجریان برخلاف موازین شرعی تلاوت است جمله جالبی نیست و بسیار سنگین است.
وی افزود: مردم از این ربنا خاطره دارند همانطور که از اذان موذن زاده اردبیلی خاطره دارند و می‌توان گفت که موذن زاده نیز در تلاوت آن اذان تجوید قرآنی را رعایت نکرده و با صوت اجرا کرده است.
گزارشی از انسیه علویون