استقبال از رمضان با نگاه پزشکی
شمارش معکوس برای ورود به همه احساس‌های زیبا در ماه مبارک رمضان آغاز شده است؛ احساس‌هایی که باعث می‌شود یک سال را دلتنگ و منتظر بازگشت این ماه باشیم. بوی خاص سفره‌های افطار، طعم متفاوتی که غذاهای هر روز در وعده سحر، قرآن کریم که در لحظه به لحظه این ماه جریان دارد، شب‌های قدر و فرصتی که خداوند برای تولدی دوباره به انسان‌ها می‌دهد، حضور همه خانواده‌ها در سر سفره افطار و سحر، میهمانی‌ها و جلسات قرآن قامیلی، حتی سریال‌ها و برنامه‌های ویژه تلویزیون و …، همه این‌ها باعث شده است تا چشم انتظار ورود دوباره به این میهمانی بزرگ باشیم.
اتفاقیه در گفتگو با یکی از فعالین عرصه پزشکی و سلامت استان تلاش کرده است تا با نگاه از این حوزه به ماه مبارک رمضان، از بایدها و نبایدهای روزه داری گزارش دهد تا شاید با استفاده از این نکات بتوانیم آماده تر از هر سال پا در این میهمانی خدایی گذاشته و روزهایی مفید را سپری کنیم.
آثار اثبات شده روزه داری در سلامت بدن
رضا قویدل، پزشک فعال در استان با اشاره به سابقه تاریخی روزه داری در علم طب و پزشکی، گفت: روزه داری سابقه ای طولانی در پزشکی دارد و در کتاب‌های قدیمی فیثاغورث و بقراط هم این موضوع تعریف شده است و حتی ابن سینا در کتاب قانون فصلی کامل را به درمان با روزه داری اختصاص داده است. اکثر بیماری‌ها با روزه داری قابل کنترل و درمان است و در برخی موارد این امر راه علاج صد درصدی برای بیماری‌هاست.
وی با اشاره به اثرات مفید روزه داری برای بخش‌های مختلف بدن از جمله کلیه‌ها، قلب، دستگاه گوارش، اعصاب و …، افزود: روزه داری سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد و برای درمان بیماری صرع بسیار اثرگذار است. همچنین تقویت حافظه و اراده هم بر اساس نتایج آزمایش‌های مختلف از آثار مثبت روزه داری است.
قویدل با تأکید بر تغییرات مثبت ایجاد شده در عملکرد سلول‌ها، ژن‌ها و هورمون‌های بدن انسان در طول روزه داری، تصریح کرد: در ایامی که انسان روزه دارد، فرآید پاکسازی و بازسازی سلول‌ها آغاز می‌شود. سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند و از همه مهم تر این تغییرات در جهت چربی سوزی صورت می‌گیرد و چربی‌های اضافه موجود در بدن استفاده می‌شوند. سطح هورمون انسولین کم می‌شود و درنتیجه چربی سوزی تسهیل می‌شود. هورمون رشد انسانی تا پنج برابر افزایش پیدا می‌کند که این موضوع هم برای افزایش سرعت چربی سوزی و ماهیچه سازی در بدن مفید است.
نقش روزه داری در افزایش طول عمر
پزشک فعال خراسانی در این باره خاطرنشان کرد: تغییرات مهمی در چندین ژن و مولکول‌های مرتبط با حفظ سلامت سلول و افزایش طول عمر اتفاق می‌افتد که این‌ها همگی در پیشگیری از بیماری‌های مهمی مثل آلزایمر که اصلاً درمان خاصی ندارد و تأکید در پیشگیری از ان هاست و همچنین افزایش طول عمر که در آزمایش‌های حیوانی اثبات شده است، مؤثر هستند.
وی با بیان این که حفاظت در برابر بیماری‌ها از اعمال مهم روزه داری است، اضافه کرد: بر اثر فرایندی که روزه داری بر روی بدن انسان دارد، مقاومت بدن در برابر انسولین کم می‌شود. می دانید که در رابطه به ابتلا به دیابت تیپ 2، مهم‌ترین مشکل این است که سلول‌های بدن در برابر انسولین مقاومت می‌کنند و به همین خاطر میزان قند در بدن بالا می‌رود و هر چه این مقاومت کاهش پیدا کند، احتمال ابتلا به دیابت تیپ 2 در انسان به طور چشمگیری کم می‌شود.
قویدل ادامه داد: همانطور که بیان شد، سلول‌های بدن در طول روزه داری یک فرآیند پاکسازی را آغاز می‌کنند و مواد زاید، رادیکال‌های آزاد و مولکول‌های ناپایداری که در سطح سلول تشکیل شده‌اند در این فرآیند دفع می‌شوند و این موضوع اثر بالایی در محافظت انسان در برابر همه بیماری‌ها از جمله بیماری‌های ایمنی، آلزایمر، سرطان، بیماری‌های عفونی و … دارد.
لازمه مشورت با پزشک برای تشخیص موارد منع روزه داری
کارشناس حوزه سلامت با اشاره به این که نمی‌شود به طور کلی روزه داری را برای گروهی از افراد مضر دانست، بلکه این موضوع کاملاً گذینشی باید از طریق پزشک تصمیم گیری شود، گفت: البته بیماری‌های خاصی مانند رماتیسم‌های خیلی شدید، مبتلایان به سرطان که شیمی درمانی می‌شوند، آن دسته از مبتلایان به دیابت که انسولین تزریق می‌کنند، افرادی که فشار خون بالا و مقاوم به درمان دارند، آن دسته که سنگ‌های بزرگ کلیوی دارند، مبتلایان به بیماری‌های قلبی حاد، زخم‌های فعال گوارشی و بیماری‌های مزمن روده، بیماری‌های اعصاب قوی و به طور کلی کسانی که نیازمند به دریافت داروی بیشتر و درمان‌های خاص هستند، امکان روزه داری را ندارند.
وی به در ادامه به برخی از عوارض روزه داری در صورت عدم رعایت رژیم غذایی مناسب اشاره کرد و افزود: روزه داری در صورت عدم رعایت رژیم غذایی مناسب، امکان بروز عوارضی را نیز در برخی از افراد تقویت می‌کند. یکی از عوارض روزه داری به خاطر کاهش آب بدن و تحرکت، یبوست است که مشکلاتی را ایجاد می‌کند و لازمه جلوگیری از این موضوع افزایش مصرف مایعات در بین وعده افطار تا سحر است که خصوصاً در ایام تابستان ضرورت بیشتری دارد و می‌توان از آبمیوه‌های طبیعی، شربت‌های مختلف گیاهی مانند بیدمشک، خاکشیر و … استفاده کرد. مصرف سبزیجاتی که آب را درون خود نگه می‌دارند، مثل کرفس در وعده افطار و سحر می‌تواند در این راه بسیار مفید باشند.
عوارضی که می‌توان با رژیم غذایی درست از بین برد
قویدل با تأکید بر اینکه مصرف سبزیجات به دلیل داشتن فیبر، فعالیت دستگاه گوارش را کم کرده و در نتیجه میزان تشنگی و گرسنگی را در فرد در طول روز کاهش می‌دهد، تصریح کرد: سوءهاضمه به دلیل مصرف زیاد غذا بعد از خالی بودن معده یا مصرف آب خنک، غذاهای سرخ کردنی و پر چرب، حبوبات، نوشابه و … در برخی افراد مشاهده می‌شود که برای پیشگیری باید رژیم درستی داشت. پیشنهاد می‌شود یا یک لیوان شیر ولرم و مقداری قند طبیعی مانند خرما یا انگور شیرین افطار صورت گیرد و بعد از غذا هم افراد بلافاصله نخوابند.
پزشک فعال در استان در این باره ادامه داد: سردرد یکی دیگر از عوارض روزه داری است که به دلیل گرسنگی، عدم خواب درست، عدم مصرف موادی مثل قهوه و چای که بدن به آن عادت کرده است، رخ می‌دهد که باید از مدت‌ها قبل از ماه مبارک رمضان به تدریج بدن را با کاهش مصرف این مواد عادت داد و فرصت استراحت مناسب را در ایام روزه داری در نظر گرفت تا مشکلات به حداقل برسد.
وی تأکید کرد: در سحر به هیچ وجه نباید مواد غذایی شیرین مصرف کرد که در صورت مصرف این مواد، مغز به سرعت دستور می‌دهد که با ترشح انسولین میزان قند در بدن کاهش پیدا بکند و در نتیجه مقدار انسولین پایدار در بدن بالا رفته و افت قند از پیامدهای آن است که مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند.
قویدل خاطرنشان کرد: اما همه این عوارض و دیگر مشکلات ممکن چندان اثر منفی قابل توجهی برای بدن فرد عادی که از نظر پزشک منعی برای روزه داری ندارد، در پی نداشته و همگی با رعایت رژیم غذایی مناسب که خود فرد به تدریج به آن پی می‌برد، به حداقل رسیده و حتی از بین می‌رود و می‌توان از آثار مثبت روزه داری که پرتعداد مهم هستند بهره مند شد.
ضرورت مصرف همه دسته‌های غذایی در وعده افطار
فعال حوزه سلامت درباره نوع و میزان مصرف غذا در ایام ماه مبارک رمضان گفت: وعده شام مثل همه مواقع سال با توجه به رژیم غذایی فرد باید مصرف شود و از همه دسته‌های غذایی، بعد از باز کردن روزه، باید استفاده کرد. بخصوص از مصرف میوه و سبزیجات نباید غافل بود اما در وعده سحر بهتر است که غذای چرب و شیرین استفاده نشود.
وی اضافه کرد: لزومی ندارد که بین وعده افطار و شام فاصله زیادی بیفتد و پس از گذشت 15 دقیقه از باز کردن روزه و افطار، افراد می‌توانند شام را همانند همه ایام سال مصرف کنند و بهتر است که بین شام و زمان خواب فاصله مناسب در نظر گرفته شود، زیرا خواب سریع بعد از صرف شام می‌تواند سوءهاضمه و مشکلات گوارشی را در پی داشته باشد.
قویدل با تأکید بر این که باید غذا را به طور کامل آن را جوید و به آرامی خورد، خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از بوی بد دهان که در ایام روزه داری به دلیل عدم مصرف آب و غذا در برخی افراد ایجاد می‌شود، مصرف مواد طبیعی که دارای ویتامین ث هستند، و همچنین مصرف گیاهانی مثل نعنا و رزماری بسیار مفید است. و حتی در طول روزه داری هم می‌توان از چوب مسواک استفاده کرد که حضرت محمد (ص) هم بر آن تأکید داشته‌اند.
گزارشی از مصطفی قویدل