از این خستگی، خسته‌ام!
احتمالا امروز هم مانند روزهای گذشته راس ساعت معینی از خواب بلند شده و از همان راه همیشگی به اداره یا محل کار خود آمده‌اید و بعد از چند سلام و علیک پله‌ها را آهسته بالا رفته و در اتاق کارتان را باز کرده و دکمه “روشن” سیستم را فشرده‌اید. مثل هر روز و طبق عادت روزنامه روی میزتان را ورق زده‌اید و چای تلخی نوشیده‌اید. اما امروز متفاوت از روزهای قبل احساس می‌کنید مثل یکی دوسال قبل نیستید و کارایی شما نسبت به چندسال گذشته کمتر شده است.
با این حال از این فکر عبور می‌کنید. همیشه یک کار دیگر هم هست که باید انجام شود، یک ایمیلی دیگر هست که باید فرستاده شود و یا یک مشتری یا رییس عجول دیگر هم وجود دارد که نمی‌خواهد تا فردا صبر کند. به همین دلیل است که کمی بیشتر کار می‌کنید و بعد کمی بیشتر از قبل، تا اینکه بالاخره همهٔ این کارها را به انجام برسانید و این کار را هفته‌های متوالی ادامه می‌دهید. طولی نمی‌کشد که به خاطر کار، هم در منزل و هم در محل کار بد اخلاق، عصبی، بی خواب و تحریک‌پذیر می‌شوید. این‌ها از نشانه‌های فرسودگی مفرط است.
اگر افراد در مرحله مهم انتخاب مسیر شغلی خود دچار اشتباه شوند، نمی توانند لذت کافی از انجام آن کار ببرند و ممکن است دچار رخوت و بی علاقگی به فعالیت شغلی شوند، حرفه خود را ترک کنند یا دچار فرسودگی شغلی شوند. فرسودگی شغلی را می توان کاهش و از بین رفتن قدرت و قوای روانی نامید که در محیط کاری باعث خستگی احساسی و هیجانی و نبود کفایت در انجام مسئولیت می شود. در این شرایط قدرت و توانایی افراد کم می شود و اشتیاق آن ها برای انجام وظایف شغلی کاهش پیدا می کند.
آسیه امین‌افشار در تعریف فرسودگی شغلی می‌گوید: فرسودگی شغلی نشانه فروپاشی عاطفی بعد از سال‌ها درگیری و اشتغال است. تحقیقات نشان می‌دهد افسردگی شغلی گریبانگر افرادی می‌شودکه اغلب کمال‌گرا و به طور افراطی درگیر کار هستند. باید گفت که فرسودگی شغلی نوعی بیماری و خستگی مزمن است که نباید آن را با خستگی‌های زودگذر اشتباه گرفت چرا که خستگی ناشی از کار مداوم با استراحت از بین می‌رود.
کارشناس آموزش و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی گفت: به دنبال فرسودگی شغلی و کاهش شور و اشتیاق نسبت به کار، افراد دچار احساس کسالت و عدم تمایل به کار، اختلال در فعالیت‌های طبیعی دستگاه‌های بدن مانند جریان خون، سیستم عصبی و تنفسی و… می‌شوند. همچنین بازدهی و قدرت آنان نسبت به انجام کار کاهش می‌یابد و حوادث ناشی از کار افزایش می‌یابد. اختلال در روابط اجتماعی، پیری زود رس، فروپاشی عاطفی، آشفتگی خواب، سردرد و کاهش مقاومت در مقابل عفونت و اعتیاد از جمله نشانه‌های فرسودگی شغلی است.
وی با اشاره به عوامل زمینه‌ساز مرتبط با فرسودگی شغلی افزود: ناراضی بودن سایر همکاران از شغل خود، نبودن امکانات لازم برای پیشرفت شغلی، محیط‌های شغلی غم‌افزا.
شاید این سوال پیش بیاید که آیا راهی برای پیشگیری از فرسودگی شغلی وجود دارد یا خیر؟
پاسخ به این سوال مثبت است. رعایت عدالت و انصاف در محیط کار، رعایت قوانین کار به ویژخ در مورد زمان‌بندی کار و پرداخت حقوق، ایجاد تنوع در کار، استفاده از مرخصی‌های قانونی و تعطیلات می‌تواند در بروز فرسودگی شغلی موثر باشد.
امین‌افشار تصریح کرد: همه ساعات زندگیتان را به شغلتان اختصاص ندهید. کمتر کار کنید و «نه» گفتن را یاد بگیرید و دست از کار هایی بکشید که سرنوشت ساز نیست و فقط شما را از لحاظ زمانی درگیر می کند. از زندگی خصوصی خویش غافل نباشید برنامه ای تنظیم کنید تا رعایت عدالت بین کار و زندگی شخصی را برای شما امکان پذیر سازد. افراط و تفریط در میزان کار کردن، عاقبتی جز فرسودگی شغلی نخواهد داشت. هرچند در این دوره و زمانه پیدا کردن شغل جدید، سخت به نظر می آید اما اگر احساس می کنید که راه حل دیگری ندارید، به فکر تغییر یا ترک شغل خود باشید. تاکید می کنم اگرچه این آخرین راه چاره است ولی با این همه، مشکل گشا است.
گزارشی از نیلوفر اقبال