نجات شهر با نگاه غیر سیاسی به فرهنگ
مهدی یمینی از سال ۶۵ روزنامه‌نگاری را با روزنامه قدس شروع کرد و پس از آن دبیر سرویس سیاسی خبرگزاری فارس و سردبیر فرهنگ و هنر خبرگزاری مهر را بر عهده داشته است. از سال ۸۶ مشاور عالی مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی و از آن زمان تاکنون در نهاد ریاست جمهوری به عنوان مشاور و دستیار مقامات، مشاور هنری رییس جمهور و در مرکز نظارت بر امور رسانه‌ها فعال است. او از سال ۱۳۹۰ کارشناس بررسی و تصویب طرح‌های فرهنگی ملی در کارگروه فرهنگ و هنر کمیسیون فرهنگی دولت است و از سال ۹۱ مشاور رسانه‌ای رئیس شورای فرهنگی و اکنون دبیر شورای فرهنگی نهاد ریاست جمهوری را بر عهده دارد. او همچنین فیلمنامه نویس و منتقد سینما به شمار می‌رود.
آفت‌های کار فرهنگی
گفت‌وگویی داشتیم با این چهره فعال فرهنگی درباره گروه صد نخبگان و از او خواستیم در این باره توضیحاتی بدهد.
او گفت: آنچه منجر به شکل‌گیری ایده تشکیل «نخبگان مردمی مشهد» با عنوان طرح۱۰۰ شد، به وضعیت غیرعادی مشهد درسالهای اخیر که فضای فرهنگی-اجتماعی کلانشهر مهم کشور را به نحو اسفبار در آورده، برمی‌گردد. این سیاست زدگی در حوزه مدیریت شهری گلایه‌ها وانتقادهای هنرمندان، شاعران، نویسندگان، فرهنگیان ودانشگاهیان که صبورترین و خویشتندارترین اقشار هستند را نیز برانگیخت.
در سال‌های اخیر همه چیز در مشهد بیش از اندازه رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است. شاید اولین انتقاد باید به خود مردم وارد باشد که از انتخابات ۹۲ شورای شهر، کنار کشیدند وحق تعیین سرنوشت‌شان را به اقلیتی رادیکال واگذار کردند و باعث شدند چهارسال شهر مشهد به نحوی اداره شود که گویی قرار بود یک ماکت کاریکاتوری از مشهد دهه شصت بازتولید شود و چهره شهر باب طبع کسانی شود که در نوستالژی گذشته گیر افتاده‌اند و مشهد قدیم را دوست داشتنی‌تر می-پندارند.
آنها شهرداری انتخاب کردند که تا گردن در باتلاق سیاست غوطه‌ور بود و نتیجه این اتفاق نامبارک و ناگوار، چهار سال عقبگرد شهری شد که قرار بود پایتخت معنوی ایران باشد.
اگر کسی فقط کمی شم سیاسی داشته باشد، به راحتی می‌تواند تشخیص دهد که سایه سیاه تهمت و تک صدایی در مشهد، از یک طرف بخش اعظم نیروی مولد و سازنده شهر را که می‌توانست فعال و سازنده باشد و چرخ-های توسعه و پیشرفت را در پهنای خراسان بزرگ بچرخاند ، تاراند یا به حاشیه راند و از طرف دیگر شبکه تار عنکبوتی انحصار و اقتدارگرایی را در همه زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و… تقویت و ترویج کرد.
مجمعی از هنرمندان دغدغه‌مند
در سال ۹۵ وقتی مجمع هنرمندان خراسان با حجم گسترده‌ای از گلایه و انتقاد نسبت به مدیریت سیاسی استان که فضای اجتماعی- فرهنگی شهر مشهد را به سمت افسردگی و سرخوردگی متمایل کرد، هیات مدیره مجمع تصمیم گرفت از ظرفیت ایجاد شده در پایتخت که طیف وسیعی از هنرمندان، شاعران، نویسندگان، روزنامه نگاران، مدیران فرهنگی و فرهیختگان خراسانی مقیم مرکز را شامل می‌شود، برای فعال کردن فضای فرهنگی وهنری استان استفاده کند و برنامه‌ها و کارویژه‌هایی را نیز در مشهد تعریف و اجرا کند.
جلسات ماهانه اکران ویژه آثار برگزیده سینمایی با حضور هنرمندان فیلم، جلسات هم اندیشی اولویت‌های مغفول مشهد ۲۰۱۷، برگزاری همایش‌های معرفی چهره‌های ماندگار خراسان، تشویق هنرمندان به تولید آثار هنری در مشهد، تدوین بانک اطلاعات هنرمندان خراسان ، افزایش سطح تعامل با جامعه فرهنگی ادبی و هنری با کشورهای همسایه شرقی و شمالی و ملل فارسی زبان و… از جمله این برنامه‌ها بود.
در همین مدت کوتاه متوجه شدیم که با مقاومت‌هایی و موانع غیرقابل پیش‌بینی در مقابل هر فعالیت فرهنگی و هنری که از مجرای اراده قدرت هژمون استان عبور نکرده باشد، محکوم به توقف و تعطیلی است. گویا اراده‌ای پنهان در کانون قدرت هیچ فعالیت فرهنگی و هنری در این شهر را برنمی‌تابد.
فرهنگ‌زدایی از یک شهر
همانطور که اشاره شد به دلیل اینکه فضای مشهد بیش از اندازه سیاسی و به نوعی سیاست زده است و آنهایی که در بخش‌های مدیریتی و نهادهای اجتماعی، فرهنگی و هنری مسئولیت دارند و طبعا باید با هنرمندان و نخبگان فرهنگی تعامل مثبت داشته باشند و آن ها را حمایت کنند، برعکس، دارای نگاه سیاه وسفید و به شدت سیاسی هستند به طوریکه این نگاه منفی در روحیه هنرمندان و فعالان فرهنگی تأثیر بدی گذاشته و متأسفانه فضای عمومی زندگی مردم مشهد را افسرده کرده و حتی مبلمان شهری، رنگ آمیزی شهری، پیام‌ها و نمادهای فرهنگی و محتواهایی که در تبلیغات شهری شاهد هستیم، تولیدات ومحصولات فرهنگی- هنری و جهت گیری‌ها و راهبردهای تربیتی و آموزشی را شهر تحت تاثیر نگاه پررنگ سیاسی قرار داده‌اند و مردم نسبت به این وضعیت معترض و منتقد هستند و می‌گویند چرا باید حوزه کنش اجتماعی وجریان فرهنگی شهرشان اینقدر آلوده به زد و بندها و کش و واکش‌های سیاسی وحزبی وگروهی و جناحی باشد وچرا باید اینقدر عناصر و جریان‌های سیاسی اینقدر پر رنگ و بی‌محابا در زندگی خصوصی و اجتماعی شهروندان و اتمسفر فرهنگی شهر احاطه و تسلط و تاُثیر داشته باشند؟ درحالی که مشهد به دلیل خاستگاه مذهبی و فرهنگی خود، باید بیش از هر چیز، ظاهر و محتوایش فرهنگی و معنوی باشد که نیست.
مدیریت شهری در این حوزه باید نگاه غیرسیاسی داشته باشد. متاسفانه در دوره‌های گذشته نیز احزاب وگروه‌های سیاسی تلاش کردند مدیریت کلان شهری را هم در اختیار بگیرند (فرقی نمی‌کند که جناح چپ یا راست، اصولگرا یا اصلاح طلب و…باشد). درحوزه مدیریت شهری همه چیز سیاسی شده درحالیکه هیچ ضرورتی ندارد و اصلا نباید این حوزه سیاسی باشد و نباید احزاب سیاسی در انتخاب شهردار، انتصاب شهردار، حضور در شورای شهر و در رویکرد، شیوه و نحوه مدیرت شهری ورود کنند.
حوزه مدیریت شهری باید غیرسیاسی باشد و نگاه اجتماعی، فرهنگی و فراجناحی داشته باشد و جناح بندی‌ها، گروه بندی‌ها و دسته بندی‌های سیاسی نباید در نحوه اداره امور شهر، دخالت داشته باشند. از این حیث شورای اسلامی شهر و روستا در نقطه مقابل مجلس شورای اسلامی قرار دارد و به همان اندازه که احزاب سیاسی می‌توانند درقالب فراکسیون در صحن مجلس محل جولان داشته باشند، به همان اندازه احزاب سیاسی در شوراهای شهر و روستا محلی از اعراب ندارند. شورای شهر حزبی، شهر را به همان سمتی خواهد برد که پایتخت معنوی ایران در چهار سال گذشته رفت.
گروه 100 و آغاز یک حرکت
جمع هنرمندان خراسان با این دغدغه و نگرانی که هوای فرهنگی مشهد بیش از اندازه آلوده به دود و غبار سیاه سیاست شده و به نقطه هشدار رسیده است، ایده طرح ۱۰۰ را در اطاق فکر مجمع که در تهران است، روی میز گذاشت و پس از جلسات متعدد و مشورت با اهل نظر، جزئیات طرح ۱۰۰تدوین شد در مرحله بعد، مشارکت و همکاری دانشگاهیان و فرهنگیان مشهد جلب شد و طرح ۱۰۰به عنوان یک مدل انتخاباتی نوین، مدرن و مردمسالار در انتخابات دوره پنجم شورای اسلامی شهر مشهد برای نخستین بار در مشهد اجرا شد و هرچند به عنوان تجربه اول، نتوانست درمقام اجرا به طور کامل پیاده شود، ولی برکات بسیار و دستاوردهای عدیده داشت که مهم‌ترین آن همین شکل گیری گروه ۱۰۰نخبگان مردمی مشهد بود.
شکل اجرای طرح ۱۰۰ به این نحو بود که ما در مجمع هنرمندان خراسان از چند ماه قبل تر از زمان ثبت نام کاندیداها، اشخاصی را از بین فرهنگیان، دانشگاهیان و نخبگان مردمی که فکر می‌کردیم برای حضور در شورای شهر مشهد مناسب هستند، دعوت کردیم که برخی لبیک گفتند و برخی هم عذر خواستند. برای کاندیداتوری ثبت نام کنند. بعد از بین تمام کاندیداهای ثبت نام کرده و تایید شده که ۸۵۴ نفر بودند، یکصد داوطلب طی مکانیزمی توسط کمیته انتخاب، گزینش شدند که شاخص‌های مورد نظر را داشته باشند، اولا در یکی از حوزه‌های مدیریت شهری متخصص باشند، علاوه بر آن، دارای نگاه فرهنگی باشند و بیش از هر چیز، دغدغه فرهنگ، هنر و اندیشه ورزی داشته باشند، و درعین حال چهره سیاسی نباشند. چون بر این باور هستیم توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی اگر بخواهد پایدار و همه جانبه باشد، باید از مسیر«فرهنگ» بگذرد.
کمیته انتخاب در مرحله بعد، از بین یکصد عضو رسمی گروه ۱۰۰، طی مکانیزمی ۱۵ کاندیدا به عنوان لیست محوری لیست ۱۰۰ انتخاب کرد. در این مرحله، یک کاندیدا از لیست ۱۵ نفره ۱۰۰ ، جای خود را به ۸۵ کاندیدای دیگر داده و درحقیقت، هریک از ۸۵ کاندیدا با ۱۴ کاندیدای ثابت در لیست ۱۰۰ حضور داشتند. به این ترتیب یکصد لیست ۱۵ نفره داشتیم که ۱۴ نفر در تمام لیست‌ها ثابت بود و هر یک از این یکصد کاندیدا «آتش به اختیار» مسئول معرفی و تبلیغ خودش و ۱۴ کاندیدای ثابت بود.
طبیعتا اگر یکصد کاندیدا با پوستر ثابت، شعارها و برنامه‌های ثابت و رویکرد و نگاه و اهداف ثابت وارد فضای رقابت انتخاباتی شوند، یک ظرفیت عظیم را تشکیل می‌دهند. گردهمایی یکصد کاندیدای لیست۱۰۰ روز چهاردهم اردیبهشت در تالار اجتماعات موسسه همدم برگزار شد و جزئیات طرح در حضور یکصد عضو گروه ۱۰۰ که طبق اعلام قبلی ۵۰ تن از آنان را بانوان تشکیل می‌دادند، تبیین گردید و اعلام شد در صورت موفقیت مطلق و یا نشبی لیست ۱۰۰ همه ۱۰۰ نفر گروه، در اداره امور شهر مشهد در چهار سال آینده مشارکت خواهند داشت.
در این انتخابات، فضای مجازی، تنها بستر تبلیغ و امکان معرفی و اطلاع رسانی لیست ۱۰۰ بود که البته برخی عزیزان، پوستر هم چاپ کردند و جلسات سخنرانی نیز ترتیب دادند ولی همانطور که خودمان هم می‌دانستیم، طرح ۱۰۰ محصول‌اش به این انتخابات نمی‌رسید، ولی به بهترین شکل ممکن و در کمترین زمان ممکن و کمترین هزینه ممکن، گروه ۱۰۰ شکل گرفت و این مدل جدید و مدرن انتخاباتی معرفی شد و به این ترتیب اولین قدم تشکیل یک مجموعه از متخصصین غیر سیاسی مدیریت شهری، محکم و تر و تمیز برداشته شد.
طرح ۱۰۰ برای نخستین بار در مشهد اجرا شد و با استقبال حتی احزاب مختلف و گروه‌های سیاسی قرار گرفت، بطوریکه بعد از انتخابات شنیدیم مسئولین احزاب سیاسی استان هم در جلسات خود اعتراف کردند: روش ما اشتباه بوده است که از یک جمع کثیری به یک لیست کوچک می‌رسیم و بقیه را حذف می‌کنیم. در حالیکه طرح ۱۰۰ اصولی‌تر، کارآمدتر است و دموکراتیک‌تر است و خیلی بهتر عمل می‌کند و اجماع و همگرایی و همبستگی ایجاد می‌کند. به جای ۱۵ نامزد ، ۱۰۰ نامزد، معرفی می‌کنند و به مردم قدرت انتخاب بیشتری می‌دهندکه از 100 نفر یک لیست 15 نفری را می‌توانند انتخاب کنند. در حالی که می‌دانند ۱۰۰ کاندیدا یک مجموعه واحداند و از همه مهتر اینکه نگاه سیاسی‌ای ندارند.
طرح ۱۰۰یک تجربه بد موفق بود. پنج نفر از پانزده نفر اعضای جدید شورای شهر مشهد جزو گروه ۱۰۰ هستند که گروه ۱۰۰ بدون شک وظیفه خود می‌داند از برنامه‌های این شورا، شهردار و مجموعه شهرداری مشهد، حمایت کرده، و به عنوان مجموعه مشورتی و حمایتی پنج عضو شورای شهر که عضو گروه ۱۰۰هستند ، به خدمت بی‌منت به مشهد و مردم مشهد ادامه دهد.
از آنجا که طرح ۱۰۰ مورد استقبال مجموعه‌های مختلف قرار گرفته است و اما از آنجا که هدف مجمع هنرمندان خراسان و دانشگاهیان ارائه یک مدل انتخاباتی کارآمدتر بود، این ساختار با ترمیم و تغییر برخی اجراء و تکمیل خود، به عنوان یک مجموعه هماهنگ و منسجم از متخصصان غیرسیاسی، درحوزه مدیریت و توسعه شهری با پرهیز از ورود به مناسبات سیاست و قدرت، همچنان حضور خواهد داشت و پس از پالایش درونی به نحوی که کسانی که ظرفیت‌های بیشتری دارند به این گروه دعوت می‌شوند و اهداف راهبردی در جلسات متعدد تبیین خواهد شد و گروه ۱۰۰ با ظرفیت‌های متنوع در تهران و مشهد، روی آبادانی و توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پایتخت فرهنگ اسلامی متمرکز خواهد شد.
گزارشی از نوید موسوی