لزوم توجه به ماهیت تربیت در تفکر دانشجویان

استاد فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران گفت: یکی از مسائلی که  باعث می‌‌شود تفکرات دانشجویان و دانش آموزان به خطا رود، مغالطه کردن است بنابراین دانشجویان باید در رشد تفکر به ماهیت تربیت توجه کنند.

دکتر خسرو باقری شامگاه گذشته در نشست هم‌اندیشی “جایگاه تفکر در قلمرو تعلیم و تربیت” که در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: تصور ما از تربیت نادرست است که مانع رشد تفکر می‌شود؛ تربیت، تعاملی رشد دهنده میان استاد و دانشجو است؛ معلم تعامل ناشی از تربیت تفکر را رشد می‌دهد؛  متاسفانه در محیط‌ های تربیتی بیشترعمل است تا تعامل. درصورتی‌که تربیت اگر تعاملی نباشد، انتقال فرهنگ هم به درستی انجام نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه پرورش تفکر مسئله ی مهمی است و اغلب این هدف موردخاص تمام  نظام‎‎‎های تربیتی است، افزود: تفکر یکی از ویژگی‌های انسان به شمار می‌رود؛ انسان حیوان ناطق است و تنها حیوانی بوده که مفهوم زبان و تفکر و نطق را در خود پرورش می‌دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در خصوص دیدگاه انسان به پدیده‌ها در قالب تفکر، عنوان کرد: زبان به دلیل سیال و شناور بودن نقش مهمی در تفکر دارد، بنابراین انسان در مواجه با پدیده‌ها آن‌ها را در قالب مفاهیم مختلف پی ریزی می کند و به آن‌ها حالت سیستماتیک می‌دهد؛ اگر از ظاهر پدیده‌ها عبور کنیم، می‌توانیم به وسعت و عمق این رویداد پی برده و بخش ناپیدا آن را ملاحظه کنیم.

باقری افزود: انسان توانایی اندیشیدن و صحبت کردن درباره قوانین طبیعت را دارد، مانند کشف قانون جاذبه که در واقع نیوتون تنها به ظاهر پدیده بسنده نکرد؛ بلکه به عمق قانون جاذبه پی برد؛ به طورمثال ما در رابطه با پدیده‌های فلسفی از متافیزیک و در تفکر دینی از ذات و سنت‌ها و آیات صحبت می‌کنیم که این‌ها در واقع وجوه تفکر هستند و ویژگی عمق یابی را نشان می‌دهند.

وی با اشاره به اینکه تفکر یک فعالیت ذهنی است، اظهار کرد: یکی از علایم تفکر سکوت است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ ما از زبان در محور افقی برای ایجاد شبکه ی مفهومی و عمودی برای راه یافتن به وجوه پنهان و عبور از ظاهر کمک می‌گیریم.

استاد فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: انسان‌‌های متفکر در رویارویی با پدیده‌ها یکسری سلسله مفاهیمی را در اختیار دارند و به عمق  رویدادها پی می‌برند؛ علاوه برآن انسان‌هایی که  پراکنده فکر می‌کنند، دارای تفکرات گسیخته هستند که در روانشناسی به این اصطلاح “رویای روزانه” می گویند و معمولا این دسته از تفکرات نتیجه‌ای به همراه ندارد.

باقری بیان کرد: انسان باید فکر کند تا به نتیجه مطلوب برسد؛ بعضی از افراد منطق را ابزاری برای درست فکر کردن می‌دانند به شرطی که مغالطه در آن وجود نداشته باشد. یکی از ویژگی‌های دیگر نتیجه بخش شدن تفکر که در علوم تجربی، اجتماعی و انسانی کاربرد دارد، روش شناسی است که با این روش دانشمندان در قرن 17 و 18 میلادی در خصوص تفکرات به نتایج و کشف‌های جدیدی رسیدند و هر آنچه را که پیش بینی کرده بودند، به حقیقت می‌پیوست.

وی اضافه کرد: انسان به منزله دانشمند است؛ دانش آموزان جای اینکه محصول تفکر دانشمندان را یاد بگیرند، خودشان باید تفکر کنند؛ یعنی باید ابتدا به دانش آموزان حل مسئله و روش اندیشیدن را آموزش دهیم. آموختن دانش مانع تفکر می‌شود. در تفکر سنتی جوامع ما اغلب به دانش توجه می‌کردند که باعث شد شورشی در محیط‌های آموزشی ایجاد شود که از آن به عنوان تعلیم و تربیت جدید یاد می‌کنند.

باقری در خصوص رابطه تفکر با دانش، گفت: در فرهنگ‌های اجتماعی بخشی از ارزش‌هایی مطرح می شوند که برخی از آن‌ها مشوق و برخی مانع تفکر هستند؛ به طور مثال اطاعت از قانون  یکی از لوازم جامعه بشری است و در جامعه ما این جنبه فرهنگی وجود دارد.

وی ادامه داد: ما باید سخنان را برحسب منطق  استدلال ارزیابی کنیم.  5 حکمت محوری: به دنبال حرف حق  و طالب درستی باشیم حتی اگر از زبان انسان نادرستی باشد6 علم محوری :نمی توان رو چیزی ظن و گمان داشته باشیم. 7اخلاق محوری: تفکر تنها یک اندیشه  نیست  بلکه دارای جنبه های اخلاقی است مانند منصف بودن  نسبت به دیگران. 8امانت ورزی:انسان ها به جای اینکه تفکر کنند از تفکر دیگران سرقت می کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: تربیت با فرهنگ دینی تناسبت دارد که تحت عنوان ایمان از آن یاد می شود ایمان تحولی درونی و مستلزم فهم عقلانی است.

باقری یادآور شد: بسته بودن اندیشه‌ها و خودبسندگی، تک گویی اندیشه‌ها و سخنگو محوری، تعصب ورزی از جمله اختلالاتی است که در تفکر ایجاد می شود.