شعر طنز مشهد جای پیشرفت زیادی دارد

برگزاری انجمن­های شعری، روال جدیدی در گردمان­های ادبی نیست اما در این میان جلسات شعر طنز به صرف فضای شاد ومتفاوت، همیشه بازار داغ­تری داشتند.

مطلع شدیم ناصر فیض، عضو شورای عالی شعر و موسیقی صداوسیما و همچنین شورای شعر دفتر موسیقی وزارت ارشاد که از شاعران طنزپرداز و داور جشنواره­های شعر و کارشناس داوری برنامه قندپهلو است، در اولین جلسه محفل طنز نارنجک حضور دارد.

در این جلسه که در پردیس سینمایی هویزه با رویکرد شعرخوانی و به مجری­­گری مصطفی صاحبی برگزار شد، جمعی از طنزپردازان و شاعران مشهد به شعرخوانی پرداختند.

در این جلسه طنزپردازانی چون آقایان: محمد حسین رحیمی، برهان طبسی، یاور مهربان، علی­اصغر دبیری، مهدی آخرتی، عارفی مهر، مجتبی فدایی، مصطفی حسن­زاده، یاسین اسدی، محمدرضا معلمی، فرامرز اکبری، عباس باقری، علیرضا پاکروان، مصطفی صاحبی و… و همچنین خانم­ها: کرمانی، رجبی، منیژه رضوان، ملیحه خوشحال و… به شعرخوانی پرداختند.

پس از پایان جلسه به گپ و گفتی با ناصر فیض ملقب به حافیض و مولف آثاری چون فیض بوک، املت‌های دسته دار، نزدیک به ته خیار، فیضانه و… پرداختیم.

جایگاه شعر طنز را در ادبیات چطور می­بینید؟

طنز ظرفیت ویژه­ای به قدمت تاریخ ادبیات دارد که حتی در قدیمی­ترین کتیبه­های قبل از تاریخ ادبیات ­فارسی هم شاهد آن هستیم و یا حتی اگر به تاریخ بیهقی برگردیم نیز باز هم با رگه­هایی از طنز مواجهیم. درواقع شوخ­طبعی در راس هرم طنزپردازی قرار می­گیرد، اما توجه به ظرفیت­های زبانی است که باعث تولید طنزهای فاخر می­شود.

به­عقیده من طنز تنها به دو دسته طنز و غیرطنز تقسیم می­شود، چرا که اگر در مقابل طنز ازکلمه جد صحبت کنیم، برداشت به سمتی خواهد رفت که در شعر طنز مطالب جدی بیان نمی‌شود. اما غالبا شعر طنز به بیان معضلات در قالب شوخ­طبعی می­پردازد.

چه تفاوتی بین طنز قبل انقلاب یا دهه بیست و دوران مشروطیت می­بینید؟

غالبا در روزگاری که تضاد و تناقض­ها بیشتر است، طنز حضور پررنگ­تری دارد. به همین دلیل در دوره مشروطه و بخاطر شرایط اجتماعی شاهد طنزهای خوبی بوده­ایم و در ادامه به دوران بعد از مشروطه و اتفاق­های اخیر انقلاب می­رسیم که باعث ایجاد نقدها و چاپ نشریات و مجله­های مختلف با پیش زمینه طنز شده­است.

سیر تحول بیست ساله گذشته از زمان مجله گل­آقا تا امروز را چگونه می­بینید؟

در واقع طنز تنها برای انتشار تولید می­شود و ابزار ویژه­ای برای بیان بعضی مسائلی است که با قالبی غیر از طنز نمی­توان به آن­ها پرداخت و با رسانه­ای شدن نیز به جایگاه باثبات­تری دست پیدا کرده­است. «گل­آقا» به عبارتی ادامه­ «توفیق» محسوب می­شود که نوعی مواجهه با طنز است که به معضلات می­پردازد. اما این شیوه انتقادی باید به گونه­ای باشد که ادامه حیات نشریه هم در روند عادی طی شود. درواقع هنر طنزپردازی انتخاب زبانی پنهان در کنایه­هاست، حتی اگر در توضیح مسائل آزاد باشد. اما شاید بتوان گفت در هیچ دوره­ای جریان تاریخی طنز را، به این شدت نداشتیم چرا که شیوه­های مختلف با اندوخته گذشته، و همینطور ارتباط پیدا کردن طنزهای برون مرزی به شکل آثار ترجمه خوب و قابل دسترس، و در راس این مطلب، افزایش میزان رسانه­ها بعد از تلویزیون و سینما به شکل شبکه­های مجازی برای انتشار آثار، باعث بهبود روند ترویج شعر طنز شده­است. البته این موضوع نیز حائز اهمیت است که طنز امروز به جهت گسترش نمی‌تواند به شکل موضوعات عادی نمود پیدا کند و به همان جهت تعدد رسانه، مورد نقدهای بیشتری قرار می­گیرد.

خاستگاه ظرفیت­های زبانی در شعر چیست؟

عنصر اصلی در شعر طنز، تضاد و تناقض­ها و یا به گفته دکتر شفیعی کدکنی اجتماع هنری نقیضین است. عدم تجانس و عدم توازن به‌تنهایی باعث خنده می­شود. شعر امروز اگر تنها به درون مایه شوخ­طبعی اکتفا کند در مسیر موفقی قرار نمی­گیرد. به­عبارتی تمام موضوعات جهان زیرمجموعه­ مرگ و زندگی و عشق است که تنها با بیان متفاوت و فاخر، استفاده از تمام ظرفیت­های زبانی، استفاده از اغراق­های به­جا و غافلگیری­های خاص به ساختاری درست دست پیدا می­کند. در این میان به طور مثال، زنده­یاد ابوالفضل زرویی نصرآباد به خوبی از پس تمام این موارد در شعر طنز برآمده­است.

به نظر شما  بعد از ابوالفضل زرویی ستاره­ای در شعر طنز وجود دارد؟

به­عقیده من رده­بندی و امتیاز دادن­ها نباید به این شکل بیان شود و بهتر است این مطلب را بدین صورت عنوان کنیم که ابوالفضل زرویی، نمونه­های برجسته طنز را ارئه داد و در دوره خودش که هنوز هم ادامه دارد، از بهترین طنزپردارها بوده و شاید بتوان گفت در حال حاضر، نمونه ای با این کیفیت نداریم. اما قدر مسلم این است که ما طنزپردازانی مثل اکبر اکسیر که از سابقه­دارترها هستند و از جایگاه ویژه­ای برخوردارند و یا در کارهای پژوهشی اشخاصی مانند ابولفضل حری یا اصلانی که فرهنگ و اصلاحات طنز را نوشته و یا در کارهای ترجمه حسین یعقوبی در کتاب لبخند با یک مغز اضافه و در جوانترها نیز اشخاصی مثل امید مهدی نژاد، رحیم رسولی و… را داریم که در طنز علاوه به محتوا به ساختار نیز توجه ویژه دارند.

بنظر شما در سال­های اخیر شعرطنز به سمت محاوره­گویی سوق پیدا کرده است؟

مطلب مهم دراین رابطه این ­است که محاوره شدن کلمات در تلفظ کافی نیست. برای دست پیدا کردن به شعر طنز روز، باید از اصطلاحات روز جامعه، تکه کلام ها و ظرفیت­ها نیز حرف زده شود. متاسفانه بسیاری از شاعران امروز، تنها از شکست کلمات استفاده می­کنند که اینگونه اصلا محاوره محسوب نمی­شود.

طنز مشهد را چطور دیدید؟

نه تنها مشهد بلکه خراسان، شاعران بزرگی داشته و خاستگاه فرهیختگان و ادیبان بسیاری بوده و اگر با این سابقه به شعر مشهد نگاه کنیم، در کنار اینکه شعر طنز مشهد در سطح خوبی قرار دارد، هنوز هم جای پیشرفت زیادی دارد که قطعا این امر به سهولت دست­یافتنی است.

و در پایان به عنوان توصیه اخر؟

هراندازه آموخته­ها گفته شود و راه­ها نشان داده شود، باز هم در این مسیر کافی نیست و به نظر من با مطالعه­ی بیشتر و شناخت آثار و تلاش به نتیجه خواهیم رسید. البته این مطالعه صرفا نباید حول محور مطالب طنز باشد و همزمان از شعر و رمان و مقالات پژوهشی داخلی و خارجی نیز باید استفاده کرد. در کلام آخر بدون اطلاع کامل و احاطه به آثار گذشتگان و مطالعه­ تاریخ، هیچ­کسی در هیچ زمینه­ای به جایی نخواهدرسید.

مهناز اصغری