موسیقی درمانی و قابلیت‌های انسان
حس های پوست شامل موارد زیر است:
- لمس
- درد
- حرارت(دما)
چهار اطلاعات حس پیکری،آگاهی هوشیارانه‌ای را از محیط به وجود می‌آورد:
- لمس
- حس عمقی
- درد
- حرارت
«لمس تمایزی» یعنی تعیین محل لمس و ارتعاش و توانایی تمیز بین دو نقطه که بسیار نزدیک روی پوست وارد می‌شود. موسیقی درمانگر برای تحریک حس لمس تمایزی می‌تواند از سازهای کلاویه‌دار استفاده کند. در لمس تمایزی، جزئیات دقیقی از محل تحریک ارائه می‌شود: مانند نوک انگشتان. خصوصیت سازهای کلاویه دار این است که فرد باید با نوک انگشتان خود ساز را به صدا در آورد. نکته مهم دیگر، شدت و اندازه ضربه است. برای به صدا در آوردن پیانو، یک سری حرکات فیزیکی در پیانو انجام می‌شود که بر اثر آن، مضراب پیانو به سمت سیم پیانو پرتاب شده و سیم‌های آن به ارتعاش در می‌آید. این عمل بر اثر ضربه انگشت نوازنده به کلاویه صورت می‌گیرد. هر چه ضربه محکم‌تر باشد، صدای حاصله از پیانو بلندتر خواهد بود و بالعکس. در زمان اجرا، پیانو از خود ارتعاشاتی به وجود می‌آورد که برای کودک بسیار مفید است و در عین حال تحریکات بینایی را در پی دارد.(حرکت گرایشی چشم ها، حرکت سر، انتخاب هدف بینایی).
تحریک لمس تمایزی از طریق اجرای سازهای گیتار و …امکان پذیر است. حرکت دادن نوک انگشتان بر روی سیم‌ها برای به ارتعاش در آوردن آنها بسیار مفید است. سازهایی مانند قانون و یا چنگ‌های کوچک نیز برای رسیدن به این هدف مناسب به نظر می‌رسد. این سازها باعث تقویت بینایی عمودی، افقی و مورب می‌شوند. حرکات ساکادیک. قاشقک‌های انگشتی که به دو انگشت شست و اشاره وصل شده و با برهم زدن آن صدا تولید می‌شود می‌تواند این تحریکات را در پی داشته باشد. حرکت «بشکن» زدن بر روی تنبک، دایره، دایره زنگی با پوست، دف نیز در این تحریک موثر است. (تقویت این دو انگشت از اهمیت ویژهای برخور دار است).
تذکر این نکته ضروری است که کودکان با نوک انگشت خود این حرکت را انجام دهند نه با کف دست و یا سطح انگشتان خود. منطقه ویژهای در مغز انسان وجود دارد که با تحریکات تماس، بینایی و شنوایی تحریک می‌شود. این اعمال به صورت همزمان بر روی این نورون‌ها تاثیر دارد.کودکان با ضربه زدن با کف دست به سطح طبل، درون دادهای حسی خود را تحریک کرده و کف دست احساس سوزش و کمی درد پیدا می‌کند. تحریکات سطحی روی پوست، نورون‌های حسی-پیکری را فعال می‌کنند. مسیرهای انتقال ناهوشیارانه، اطلاعات وابسته به حرکت را به مخچه می‌برد.تمام موارد ذکر شده، با حرکت آمیخته است.
بیماری که انگشتان خود را بر روی سیم‌های ساز «قانون» سُر می دهد، به اجبار باید دست خود،آرنج و و مچ دست خود را نیز به حرکت در بیاورد.این مسئله برای اجرای سازهای کوبه‌ای نیز صادق است.
ایجاد درد در موسیقی، فرآیند اجتناب ناپذیری است. هنگامی که شما یکی از سیم‌های گیتار (خصوصا سیم‌های بم و کلفت)را با نوک انگشت خود نگه دارید، انگشت شما، فشار زیادی را تحمل می‌کند. هر چه سیم کوتاه تر شود، فشار بر انگشت بیشتر می‌شود و در پی آن درد بیشتری احساس می‌شود. حرکت انگشتان بر روی سیم‌های گیتار و یا هر گونه ساز زهی و یا کلاویه دار مانند پیانو به صورت سُر خوردن روی سیم یا کلاویه‌ها که در موسیقی با عنوان «گلیساندو» مطرح می‌شود، باعث اصتکاک زیادی شده و حرارت تولید می‌کند. در سیم‌های بم ساز این حرارت زیادتر بوده و حتی باعث سوزش سر انگشت می‌شود. انجام این حرکت بر روی سازهای کلاویه دار مانند پیانو، بیشتر احساس درد را منتقل می‌کند.
یک کودک برای اینکه بتواند ساده‌ترین آهنگ‌ها را بنوازد، باید بتواند حرکات ارادی داشته باشد و حرکات خود را برنامه‌ریزی کند و در عین حال بتواند تمام قطعه خود را با ریتم و سرعت مشخصی اجرا کند. حال اگر فردی دارای این خصوصیات نبود از ادامه کار محروم است؟ مسلما جواب منفی است. یکی از خصوصیات هنر، توانایی تطبیق است. هر فردی در هر سطحی و هر گونه معلولیتی می‌تواند نقاشی بکشد و یا تئاتر بازی کند و یا موسیقی بنوازد.نکته قابل تامل در همین جاست. در فعالیت‌های کار درمانی و یا گفتار درمانی، طی یک برنامه از پیش تعیین شده، فرد را به سمت جلو سوق می‌دهند.در هنر درمانی نیز چنین است. البته یک تفاوت با دیگر فعالیت‌ها وجود دارد و آن جنبه جذابیت و لذت بخش بودن این فعالیت برای کودکان است. از آنجایی که موسیقی با شعر و آواز و حرکت پیوند عمیقی دارد و در عین حال می‌توان از موسیقی و ریتم در بازی‌های مختلف استفاده کرد؛ در تجربه و تحقیقات چنین نشان داده شده است که موسیقی کمک زیادی به تحریک ارادی و در عین حال برنامه‌ریزی حرکتی دارد.
بسیاری از سازها برای به صدا در آمدن، باید حرکت داده شوند؛ که این فعالیت‌ها باعث تحریک حرکت چشم می‌شود (حس عمقی)، در عین حال چون کودک به ساز خیره می‌شود، انتخاب هدف بینایی شده و این عمل می‌تواند در همپوشی دو چشم موثر باشد.
حرکت عمودی،حرکت افقی، حرکت مورب(حرکت ساکادیک) نیز در موسیقی بر روی سازهای مختلف قابل دسترسی است هر سازی دارای خصوصیت ویژهای برای اجراست که می‌تواند برای تقویت این حرکات مورد استفاده قرار بگیرد. به طور مثال ویلن سل برای حرکت عمودی و «فلوت» برای حرکت در خط وسط بسیار مفید است. تشویق کودکان در اجرای سازها نیز برای تحریک حرکات ساکادیک ارادی می‌تواند بکار رود.
به صدا در آوردن هر سازی، به صورت مستقیم، منوط به ارتباط بین بدن و فضا است. برای اجرای یک طبل فرد باید به صورت خواسته یا نا خواسته بین دست‌ها و صفحه طبل و حرکت دست ارتباطی برقرار کند.این خاصیت در مورد حرکات ریتمیک نیز صادق است.
استفاده از وسایل موسیقی خاصی مانند زایلوفون، احتیاج به توجه دیداری دارد، نواختن بسیاری ازسازها و بقیه فعالیت‌ها، مستقیما بر روی تمرکز دیداری کار می‌کند.
محمد ضروری
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.